باغ کتاب تهران، یکی از پروژه‌های شهری وسیع چند سال اخیر کشور است که حالا با گذشت چند سال به خوبی هم مورد استقبال مخاطب‌های تهرانی قرارگرفته است. باغ کتاب اگرچه نام‌ش «باغ» کتاب است اما به واقع ساختمانی آهنی و بتنی‌ است که به نوعی نمایشگاهی مدرن برای کتاب در پایتخت است. حالا مقایسه کنید باغ کتاب تهران را با این پروژه. 

این پروژه در منطقه مگابنگنا از کشور تایلند در زیربنایی ۵۸ هزارمتری در سال ۲۰۱۸، شباهت زیادی با پروژه‌ی باغ کتاب تهران دارد و به خصوص در منظر شهری و خط آسمان‌ش کاملا یادآور باغ کتاب است. مشاور پروژه مشاوری تایلندی به نام «هم‌کاران منظر» است. اختلاف نوع نگاه به طبیعت در دو پروژه، از پروژه‌ی تایلندی ساختاری ساخته که گویی روی بخشی از طبیعت سقفی صدالبته مدرن کشیده شده است و طبیعت به نحوی کاملا غیرقابل کنترل و دوست‌داشتنی تا عمق فضا نفوذ کرده است اما در نقظه‌ی مقابل باغ کتاب تهران بسیار «معماری زده» است! و اجازه  نمی‌دهد طبیعت از پشت شیشه‌ها به داخل بیاید.

البته که باید تفاوت دو اقلیم و پوشش گیاهی متفاوت‌شان را مدنظر قرار داد. بلاخره تایلند با اقلیم استوایی و هوای خاص‌ش طبیعت بی‌محابایی نسبت به تهران دارد و طبیعت جور دیگری خود را نشان می‌دهد.

حالا چندین سال است که معماری دیگر از تکرار فرم طبیعت یا حتی انتزاع از آن عبور کرده و پا در عصری گذاشته است که معماری بایونیک و پارامتریک در آن با شکافتن روابط زیستی و ریاضی، سرزمین‌های جدیدی را پیش روی معماران می‌گشایند. در همه‌ی این سال‌ها عده‌ی زیادی تلاش کرده‌اند که تا حد ممکن روند طراحی ساخت‌مان‌ و شیوه‌ی زیست‌ آن را به موجودات زنده نزدیک کنند و معماری را از لحاظ کارکرد و فیزیک به حیات انسانی نزدیک‌تر کنند. 

تصاویری که آوجیک به کمک دست‌کاری‌های رایانه‌ای ساخته است، دخالتی در وضع کنونی بناهای دنیاست و آن‌ها را به گیاهانی تشبیه کرده است که خودرو هستند و بر اساس الگوهای زیستی‌شان رشد کرده و در هم می‌پیچند. او البته با این کار نه در فرآیند طراحی تاثیری گذاشته و نه حتی در کارکرد بناها، بل‌که تنها فرم گسترش و تکثیر مصالح ساخت‌مانی را با الگوهای ظاهری گیاهان تطبیق داده است. ما نمی‌دانیم اما شاید روزهایی بیاید که این الگوها که تا کنون تنها به کمک طراحی می‌آمده است، به کار رشد و تکثیر بناها نیز بیایند و ساختمان‌هایمان نیز با خود ما رشد کنند!

چند روزی هست که فستیوال نور لومیر در لندن آغاز شده و تا فردا هم ادامه خواهد داشت. این فستیوال شبانه میزبان ۳۰ اثر هنری نوری است که در ۳۰ نقطه‌ی مهم شهر اجرا می‌شوند. نکته‌ی جالب در برگزاری این فستویال اجرای آن توسط یک شرکت مستقل است که به طور تخصصی اجرای چنین مراسماتی با محوریت آثار هنری را انجام می‌دهد. به غیر از چند اثر خاص که مجسمه‌هایی نورانی بودند،‌ بیش‌تر این آثار به سمت نورپردازی متحرک و حتی ویدیو مپینگ رفته‌اند. در این بین اینستالیشن‌های مفهومی و بعضی مبل‌مان شهری به شکل دیگری خودنمایی می‌کنند. تاریکی شب حس و حال این اشیا را تغییر داده و لطفات نور فضا را تا حدی رویایی می‌کند.

سوای از ظرفیت‌های هنری‌ای که اجسام نورانی در خود دارند، بد نیست کمی به تغییراتی که این عنصر عجیب در زندگی شهری ما داده است فکر کنیم. شهرهای بزرگ ام‌روزی گاهی شب و خاموشی را اصلا تجربه نمی‌کنند.

پتل تیلورِ معمار، فضای سبزی به مساحت ۳.۴ هکتار را در منطقه‌ای تاریخی از شهر بیرمنگهام طراحی کرده است. در بازطراحی این منطقه از شهر، با اختصاص قسمت عمده‌ی مساحت به فضای سبز، عملا یک پارک شهر با قابلیت‌های متنوع تفریحی و فراغتی فراهم آمده که نوعی جاذبه نیز برای آن به حساب می‌آید. قرار گرقتن این راسته‌ی سبز میان بدنه‌ی تجاری و خیابان، آن را در متن زنده‌گی مردم قرار داده و تقسیم‌بندی لایه لایه‌ی پارک توسط مسیرهای خطی متعدد، سلسله مراتبی را از لحاظ دست‌رسی و دید بین این دو قسمت ایجاد کرده است.

به نظر می‌رسد جدی‌تر گرفتن پیاده‌راه و اختصاص سهم بیش‌تری از شهر به آن‌ها، علاوه بر خلق فضاهایی انسانی‌‌تر، ما را به سمت خلق فضاهایی ساکن‌تر می‌برد که خود ایجاد کننده‌ی آرامش است.

طرح برگزید‌ه‌ی نمایش‌گاه باغ و گیاه ملبورن متعلق به طراحی به نام داگلاس است که به کمک بتن، مبل‌مانی را در ترکیب با یک باغ طراحی کرده است. استفاده‌ی متفاوت او از بتن که به جای تحمل بار، فرم‌های منحنی را متناسب با استفاده‌ی گل‌دان و مبل‌مان ایجاد کرده است نقطه‌ی برجسته‌ی کار اوست. ترکیب سرد، محکم و مانای بتن در کنار پوشش گیاهی زنده، لطیف و همیشه سبز تعادلی جالب را برقرار کرده است که البته چربیدن بتن قالب‌گیری شده بر طبیعت خودرو، کمی احترام به طبیعت را نادیده گرفته و جنبه‌ای خودنمایانه یافته است. داگلاس سعی داشته تا با استفاده از همه‌ی عناصر طبیعی مانند آتش و آب، بر جامعیت کارش تاکید کند و این باغ طراحی شده را فضایی آرامش‌بخش بداند.

حتما شما هم احساس ناامنی ناشی از تعدد تبلیغات شهری را در شهرهای بزرگ کشور به ویژه تهران بزرگ خوب درک کرده‌اید. انگار از زمین و آسمان شما را محاصره کرده باشند.

شهرداری تهران در اقدامی درست و اصولی ده روزی تمام بنرهای تبلیغاتی شهر تهران را خالی کرد و همه را به آثار هنری اختصاص داد. بنرهایی سفید که به نحوه‌های مختلف - و گاهی نه چندان مناسب - روی هر کدام یک یا چند اثر هنری نقش بسته بود. فارغ از نقدهای مختلفی که به این کار شد، از نصب غیراصولی آثار تا ابعاد تا حتی برخی به ایرانی نبودن برخی آثار نقد داشتند و ..... به زعم ما حرکت شهرداری تهران در این حجم وسیع بی‌نهایت تقدیرپذیر بود. شهروندان برای ده روز توانستند نفس بکشند و حتی تهران زیبا را تجربه کنند! بس که تبلیغات تجاری تمام چشم و ذهن ما را در سرتاسر روز پر کرده است. اتفاقا آشنایی با هنر جهان در کنار میراث عظیم هنر ایران نیز کار ارزش‌مندی بود که در این کمپین رخ داد. 

استودیو معماری لوسیون پیچ برای بخشی از فضاسازی پیرامونی نمایش‌گاه گیاهان خطرناک در فرانسه با طراحی یک مسیر در دل بافت متراکم گیاهی تجربه حرکتی متفاوت در دل گیاهان را برای مخاطب طراحی کرده است. نکته جالب توجه در این طراحی شکل‌دادن  جداره‌های این مسیر از سوی طراحان است که به حس امنیت و ناامنی فضای پیرامونی کمک می‌کند و با عنوان نمایش‌گاه قرابت خاصی دارد. جداره‌های فرم‌یافته مسیر گاهی با تشدید پرسپکتیوها و گاهی با تنگ‌کردن مسیر، مسیری بحرانی را تجسم می‌کنند.