گاهی احساس می‌کنیم آن چه را که اکنون در حال مشاهده هستیم، قبلا دیده‌ایم. به این حالت پیش‌دیدگی، دژاوو می‌گویند؛ عنوانی که حسین سلطانی برای مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی‌اش انتخاب کرده است. سلطانی برای خلق این نقاشی‌ها از آثار تاریخ هنر اروپا استفاده کرده؛ و با بازسازی هفت تابلوی معروف از اساتید آن سامان، مجموعه‌ی دژاوویش را پدید آورده است. کوره‌های وولکان، مرگ مارا، صبح به خیر آقای کوربه، قایق‌رانان، مارس، بار فولی برژر و آقا و خانم اندروز تابلوهایی هستند که سلطانی از آن‌ها بهره برده است.

در این پست نمونه‌ تابلوهای اصلی و تابلوهای دژاوو حسین سلطانی در کنار هم آمده‌اند. سلطانی هم‌آن طور که از نقاشی‌های چند سده اخیر اروپایی استفاده کرده‌است در نقاشی‌های خودش نیز نوستالژی دهه‌های پنجاه و شصت ایران را مورد نظر قرار داده است تا با جای‌گزین‌ کردن حالت‌های روزمره و ساده در دژاوو نوعی نقاشی واقع‌گرای ایرانی را رقم بزند. واقع‌گرایی سلطانی دقیقا مانند واقع‌گرایی سده‌های معاصر اروپایی از دریچه چشم انسانی عادی و خالی از بسیاری از واقعیات عصر ماست. انسان‌های سلطانی هیچ‌کدام یک الگو نیستند. حتی سرباز سلطانی آن سرباز مجاهدی نیست که تاریخ واقعی‌ش دقیقا در دهه‌های پنجاه و شصت، تاریخ ایران معاصر را رقم زد....

انسان‌ها به طور طبیعی خواهان تنوع‌ند و به خصوص در فضاهای شلوغ و گاهی آزارنده‌ی شهری، تمایل به تجربه‌ی نوع دیگری از زنده‌گی هر چند برای مدتی محدود دارند. بعضی که در این موضوع خیلی جدی‌ترند اصلا برای خود نوعی زنده‌گی متحرک می‌سازند که شاید بتوان آن را خانه به دوشی حساب‌شده نامید. خانم هریستوای طراح، این بار خانه-اتوموبیل خود را با کیفیت یک خانه‌ی معمولی معماری کرده است و دیگر از یک کانتینر پر از وسیله خبری نیست. او برای گذران اوقات تفریح خود در مکانی خلوت‌ و آرام‌تر و اجتناب از استراحت‌گاه‌های گران چندستاره، دست به طراحی و ساخت یک خانه‌ی چوبی ۹ مترمربعی بر روی چهار چرخ زده است که توسط یک اتوموبیل معمولی کشیده می‌شود. او برای اوقات مختلف روز فضاهای گوناگونی را در نظر گرفته و با گسترده شدن خانه در چند جهت پس از استقرار، تنوع فضایی را بیش‌تر کرده است. او هم‌چنین با در نظر گرفتن درب و پنجره‌ی قدی شیشه‌ای، هم‌چون ویلاها و ساخت‌مان‌های ساحلی، برای خود یک چشم‌انداز قابل تغییر به طبیعت ایجاد کرده است. به این ترتیب این خانه قابلیت استفاده در فصول و اماکن مختلف را دارد و حتی می‌توان در کل مسیر روی مبل نشست و از پنجره‌ی بزرگ آن بیرون را تماشا کرد!

مرکز گراهام‌بل اسکاتلند در سال ۲۰۱۳ برای بازطراحی به دست معماران جِی ام سپرده شد و آن‌ها با ایده‌ای جالب سعی در حفظ هویت تاریخی آن داشته‌اند. در حالی که بسیاری از آثار ارزش‌مندی معماری به دلیل روی‌کردهای حداقلی و سطحی یا به دست بولدوزر تخریب شده و یا تغییر کاربری‌هایی حساب نشده می‌دهند، طرح این مرکز ثابت کرد که کارهای به‌تری هم می‌شود انجام داد. آن‌ها با حفظ قسمتی از بنا به همان صورت قدیمی، قسمت دیگر را تخریب کرده و توسعه داده‌اند. در طراحی قسمت جدید ابعاد و تناسبات، ارتفاع مجموعه و تقسیم‌بندی گشوده‌گی‌ها با الگوگیری از ساخت‌مان اصلی انجام شده است. اما نکته‌ی جالب‌تر تقاطع این دو مجموعه‌ی قدیمی و جدید در فضاهای بیرونی و داخلی است،‌ که یک امتداد تاریخی هویت بخش را از خود به نمایش گذاشته است.

نسبت طلایی یک کشف مهم و عجیب در ریاضیات است که ردپای آن را از معماری باستان تا آثار هنری ام‌روز می‌توان دنبال کرد. اما اصل این عدد یا این نسبت خاص مربوط به طبیعت و آفرینش‌های خداوندی است. ترکیب گوش انسان، صدف‌ها، گیاهان و حتی تناسب اعضای بدن انسان از این اصل پی‌روی می‌کنند. طراحان برای کمک به چشم هنرمندان و استفاده‌ی راحت‌تر از این قانون شناخته شده، قطعاتی شفاف که با تقسیم‌بندی‌های طلایی درون یک مستطیل محاط شده‌اند را تولید کرده‌اند. این تکه شیشه‌ها که در دو رنگ آبی و زرد ساخته‌ شده‌اند بیش‌تر مناسب رشته‌هایی مثل نفاشی، معماری، عکاسی و گرافیک هستند و البته خطر محصور شدن در یک ابزار و نگاه خاص  را نیز با خود به هم‌راه خواهند داشت.

 

یک کارگاه نقاشی. یک بوم سپید بزرگ. یک استاد. و چند شاگرد با لباس های یک دست سپید. و البته یک آینه.

استاد از شاگردان می خواهد رنگ ها را بیاورند؛ و با کمک هم روی یک بوم، رنگین‌کمانی بکشند.

شاگردان می‌گویند: ما نمی‌توانیم رنگین‌کمان بکشیم! بلد نیستیم! استاد می‌گوید، هر کس یک سطل رنگ بیاورد.

در پایان کار، استاد آینه ای را در برابر شاگردان می گیرد، تا خود را در آن ببینند.

وقتی او این کار را کند، شاگردان خوشحال می‌شوند؛ چرا که رنگین کمانی را در آینه خواهند‌دید.

یک خلاقیت چینی-مکانیکی:

جستاری در مفهوم پوشیدگی در شکل تکنولوژی

یانون‌دیزاین - سیدامیر حسینی (کارشناسی ارشد معماری؛ دانش‌گاه تهران)

———-

در کلاس طراحی معماری 2 (طراحی مدرسه) که ترم قبل کناردست اساتیدم دکتر خان محمدی و دکتر غفوریان بودم.  یکی از دانشجوها بود که خیلی اصرار داشت تا ایده ای نسبتا فانتزی را که اوایل ترم طرح کرده بود در طرح نهایی هم بگنجاند! مثلا فرض کنید پنجره ای که وقتی بچه های دبستان در حال فوتبال بازی کردن هستند و توپ به شیشه ها برخورد کرد نه تنها نشکند بلکه مثلا در حال و هوای چیزی که در داستان آلیس در سرزمین عجایب دیده بودیم توپ را برگرداند.

​

حتما خاصیت منشوری را از کتب دبیرستان یادتان هست. وقتی نور سفیدی از میان منشور عبور داده می‌شد و به صورت یک طیف هفت رنگ از آن بیرون می‌آمد. نور با شکست‌های متعدد درون حجم شیشه‌ای، تبدیل به امواج با چند طول موج متفاوت می‌شود و چشم ما هر طول موج را به یک رنگ می‌بیند! اما این خاصیت اعجاب انگیر را فقط باید به آزمایش‌گاه منحصر دانست؟ درست است که این تجربه را گاهی با بازتاب کریستال‌های لوستر در اماکن مختلف تجربه کرده‌ایم،‌ اما طرح ۱۰۱.۸۶ درجه، با نگاهی طراحانه کریستال‌هایی را با این روی‌کرد بازآفرینی کرده است. ویلی و جانسن که یکی مهندس مکانیک و دیگری طراح است، با تولید قطعات شیشه‌ای از کریستال‌هایی خاص، تجربه‌ای متفاوت را از این قانون طبیعی رقم زده‌اند. با روی هم قرار دادن این قطعات و تاباندن نور به آن‌ها، هر نقطه از آن‌ها رنگی خاص را به نمایش می‌گذارد و با حرکت دادن این شیشه‌ها از مقابل هم شاهد حرکت رنگ‌ها نیز خواهیم بود. آن‌‌ها برای کاربردی‌تر کردن این خاصیت، ساعتی شیشه‌ای نیز طراحی کرده‌اند که با حرکت عقربه‌ی آن تغییر رنگ می‌دهد و شکل و شمایلی رویایی به خود می‌گیرد.