ساختمان‌های امروز هزینه‌بری زیادی دارند. برای همین است که دادوبیداد جریان‌های سبز و طبیعت‌گرا برای رسیدن به معماری و تمدنی سبز و با حداقل انرژی مصرفی حداقل در ساختمان‌سازی مورد توجه دنیا قرار دارد. امروز در جهان خانه‌هایی که به فکر کم‌کردن نیاز به تاسیسات مکانیکی و انرژی‌های مصرفی هستند و برای رسیدن به این سوداها هزینه می‌کنند کم نیستند.

طراحی این خانه در شهر گامبای پاناما بر همین اساس رقم خورده است. کارفرما در کنار حفظ گذشته ساختمان، از طراح خواسته‌است تا ساختمانی با حداقل نیاز به سیستم‌های حرارتی و برودتی مکانیکی طراحی کند و از ظرفیت‌های آب و هوای گرم‌سیری نهایت استفاده بشود. طراح علاوه بر انتخاب تنها ۲۵ درصد از زمین ۴۸۰ متری، برای ساخت و پوشش گیاهی مفصلی که در ۷۵ درصد باقی‌مانده درنظر می‌گیرد، با استفاده از سطوح و بافت‌های تراوا، مصالح بومی، سایه‌اندازی و کنترل بازشوهای معقول و خلاصه راه‌کارهای مختلف بومی اقلیمی به طرحی بی نیاز از تاسیسات مکانیکی برای رسیدن به آسایش محیطی خود می‌رسد.

هرچند یانون‌دیزاین سعی داشته تا در این ‌‌‌ سال‌ها یک مجله هنر و معماری کامل باشد،  اما خیلی‌ها به خوبی می‌دانند که شروع یانون‌دیزاین در سال آخر یک استودیوی معماری دانش‌گاه هنر تهران بوده است،  یعنی از اول موضوع معماری در یانون‌دیزاین جدی بود. در سال گذشته هم پست‌های معماری متفاوتی با هم دیدیم که ده تا از پربیننده‌های آن را در این پست با هم مرور می‌کنیم. 

۱۰- پنجره‌ی معمارها / فدریکو بابینا

چند وقتی‌ست در یانون‌دیزاین از دیدن نمونه‌های خوب ساخت معماری با متریال بومی نی بامبو -که معمولا در شرق آسیا و به خصوص ویتنام اجرا می‌شود- محروم هستیم. اما این به خاطر کم بودن چنین‌ پروژه‌هایی نیست و اتفاقا شیوع کاربرد این مصالح کم‌کم این گونه طرح‌ها را به طراحی معمول و متداولی تبدیل کرده است. مصالحی که اجازه ساخت و ساز سبک و البته بسیار سریع را فراهم می‌کنند. معماران H&P در طراحی و ساخت این کلبه‌ی ۴۴ متری بامبویی در کنار طراحی سازه‌ای سبک به مقاومت آن در مقابل جریان‌های سیل‌ موسمی منطقه نیز توجه داشته‌اند. آن‌ها به گونه‌ای عمل کرده‌اند که کل پروژه را می‌توان به کمک خود ساکنین آن و بدون کاربرد فن‌آوری و صنایع خاص، در مدت کم‌تر از یک ماه یعنی ۲۵ روز سوار کرد و این یعنی زمانی بسیار کم!

چندبار دیگر در یانون‌دیزاین گفته ام که به زعم من معادل ایرانی نی بامبو، نه نی‌های جنوب و شمال کشور که قمیش‌های همه‌جایی ایران هستند. شاخسارهای کوچک درختان تناور که غالبا در فرآیند تهیه چوب به صنایع بی‌ارزش و دست دوم تحویل داده می‌شوند. این قمیش‌ها بر خلاف نی‌های ما شکنندگی ندارند و مانند نی بامبو می‌توانند تا سال‌ها مورد استفاده قرارگیرند و اتفاقا در معماری سنتی ما نیز کاربرد فراوان داشته‌اند.

معمار بنگلادشی، کاشف محبوب، با طراحی هزارتویی آجری به عنوان پلان و ترکیب طاق‌های آجری و خالی‌های حیاط‌های آجری، ساختمان آجری مرکز خیریه دوستی را ساخته است. همه چیز از آجر و در هم‌نشینی دل‌نشینی با طببیعت و آسمان و بوم.... حتما می‌دانید که آجر و خاک تقریبا در معماری تمام مناطق دنیا نقش به سزایی دارند و حتی در اروپای قرون گذشته نیز ساخت معماری با آجر بسیار متداول بوده است. اگرچه هرچه به مناطق گرم‌سیرتر می‌رویم شیوع کاربرد این مصالح دوست‌داشتی هم بیش‌تر می‌شود.

شاید این فکر کمی خام به نظر برسد اما به زعم من در معماری امروز، کاربرد خوب آجر یعنی کاربرد متناسب و با دقت آن به تتهایی می‌تواند هویت لازم برای شکل گرفتن یک ساخت معماری مناسب را فراهم کند. ساختی که در عین تناسب با برخی مولفه‌های روحی روانی مصرف کننده‌ها، مورد توجه رسانه‌های معماری نیز قرار گیرد.

بنایی با ساخت بومی در منطقه‌ای محروم از کشور مالی. این دبستان علاوه بر استفاده‌ی مناسب از مصالح بومی و هم‌چنین بهره‌مندی از روشهای بهبودیافته‌ی سنتی در ساخت، ویژگی قابل توجه دیگری نیز دارد؛ در دوره‌ی ساخت این بنا علاوه بر کارگران محلی، دانش‌آموزان و معلمان نیز دست به کار شدهاند و قسمت‌هایی از بنا را ساخته‌اند.

شاید بارها در یانون‌دیزاین درباره ی اردوهای جهادی و پروسه‌ی ساخت‌وساز در مناطق محروم صحبت شده باشد اما آن چیزی که به نظر در اردوهای جهادی مورد غفلت واقع می‌شود، عدم بهره‌گیری و مشارکت اهالی مناطق در ساخت‌وساز است. این فقدان علاوه بر مشکلات فرهنگی که برای این مناطق به هم‌راه می‌آورد باعث عدم ارتقای دانش و توان اهالی برای پشتیبانی، تعمیر و نگهداری‌های آینده‌ی بنا هم می‌شود.

هر کجا نیزارهای فصلی هست ظرفیت کارهای بزرگی هست که به مدد بافتن نی‌ها ممکنه. معمولا بومی‌های این طور مناطق خودشون هنرها و صنایع جالبی با استفاده از همین روش دارند اما جرات و ایده انجام کارهای بزرگی در سطح معماری با این عناصر به ظاهر ظریف تنها پس از شناخت علمی و محاسبه‌ی ظرفیت‌های باربری و روش‌های درست به‌کارگیری اون‌ها ممکن شده

به تقایل جلوه‌ی بصری این روستا و برخی از مهم‌ترین ساخته‌های عصر پس از مدرن توجه کنین. روی‌گردانی هنر از آرمان‌های تخریبی عصر مدرن و جست‌جو برای یافتن الگوهایی نو، وادی هنر رو برای بار دیگری به کشف آثار بومی و خالص بشری هدایت کرد و برای همین دست‌یافته‌های چند دهه اخیر جوامع توسعه یافته در هنرهای تزئینی و کاربردی نزدیکی معناداری با دست‌یافته‌های بومی داره. بافت این روستای سنتی در بورکینافاسو و الگوهای گرافیکی که روی سطوح تمام روستا رو گرفته گویای یک واقعیت مهمه.  روستایی بومی در بورکینافاسو در درک هنری با پیش‌رفته‌ترین جوامع بشری تفاوت های چندانی نداره ؛ البته اگر جلوتر نباشه...

ساخت سنتی معماری اکثر سرزمین‌ها (اختصاص به ایران زمین خودمون نداره ها) هنوز هم که هنوزه برای نیازهای امروز بشری حرفی برای گفتن داره؛

می دونین چیه؟ من فکر می کنم جریان مدرن در معماری و صنعتی سازی کلانی که الان همه دنیا رو دربرگرفته مسیری نادرست در سیر معماری بشریه. ما نباید به بهانه‌ی نیاز به ساخت سریع و آسان و انبوه و به بهانه رشد صنعتی و چه و چه به این سمت می رفتیم! نه که این نیازها نبوده باشه اما برخی ش اصیل نبود و برخی‌ش هم راه‌حل‌های متفاوت دیگری داشت ..... ما لاجرم روزی باید برگردیم از این بی‌راهه؛ چه خوب که اون روز چندان دیر نشده باشه

چه قدر خوب این ساخت سنتی بومی به نیازی کامل متناسب با امروز داره جواب می‌ده.