طراح صنعتی معروف ژاپنی این بار پا در کفش معماری کرده و بزرگ‌ترین پروژه‌ی خود را اخیرا به پایان رسانده است. شرکت نندو که کارهای‌ش را بارها در یانون دیزاین دیده‌ایم (مثلا +)، فروشگاهی چهل هزار متر مربعی را در بانکوک بازطراحی کرده است. سالن‌های فروش‌گاهی که شاید مهم‌ترین شاخصه‌شان مبل‌مان درون‌شان باشد، مورد مناسبی هستند برای یک طراح مبل‌مان که استعدادهای معماری خود را نیز بسنجد!. این مجموعه‌ی فروش‌گاهی با داشتن چندین سالن مجزا که هر یک مختص یک نوع کالا است، با کانسپت‌های متفاوتی طراحی شده‌اند. نندو سعی کرده که معماری را توسط جدار‌ه‌ها به مبل‌مان متصل کند و به نظر می‌رسد که در این موضوع موفق نیز بوده است. خلوص، هندسه‌ی منتظم و البته شفافیت فضاها در غالب‌ این اتاق‌های فروش‌گاهی دیده می‌شود. طراحان سعی کرده‌اند که این ویژگی‌ها را در جداره‌ی بیرونی فروش‌گاه نیز به نمایش‌ بگذارند که مکعب‌های معلق در جداره‌ها، این نقش را به خوبی ایفا کرده‌اند. 

به نظر می‌رسد که ماهیت موزه‌ای این فضاها بر ماهیت فروش‌گاهی‌شان غلبه پیدا کرده است و شاید همین موضوع جذاب موجب شده که رسانه‌های زیادی در یکی دو روز گذشته به این کار بپردازند.

با توسعه‌ی تبادلات تصویری و خو گرفتن مردم به آن، نوع نگاه و سلیقه‌ی جامعه نیز دست‌خوش تغییر شده است. نمونه‌ی این تغییر ذائقه را می‌توان در تحول اساسی دکور و ظاهر بعضی هیئات مذهبی مشاهده کرد. در دو سه سال اخیر تبِ داشتن دکوری زیبا در هیئات بزرگ آغاز شد و کم کم مجالس کوچک‌تر نیز در پی اجرای ظاهری متفاوت برای فضای خود برآمدند. هیئات بزرگ‌تر برای ایجاد جذابیت بیش‌تر برای جوانان و بعضی به دلیل پخش تلویزیونی و یا تصاویری که از مجلس ضبط می‌شد، انگیزه‌ی مضاعفی برای این کار داشتند تا جایی که بعضی به خرج‌های سنگین میلیونی روی آوردند. حرکتی که شاید آغازش را بتوان در بعضی هیئات هنری جست، در این چند سال نتایج جالبی را رغم زده که بعضی مثبت است و بعضی جای نقد جدی دارد.

غالب این دکورها به تصویری گرافیکی و چاپ شده پشت سر مداح و سخن‌ران خلاصه می‌شوند و در بعضی این تصاویر در ادامه‌ی فضای تکیه نیز امتداد می‌یابند. بعضی از طرح‌ها فراتر رفته و در فضای سن، عناصری ساخته شده قرار داده‌اند که تعدادی از آن‌ها به اینستالیشن نیز نزدیک شده‌ است. آن‌هایی که به این فن آشناتر بوده‌اند نورپردازی هدف‌مندی را اجرا کرده‌ و باقی بدون طراحی، نور فضا را تامین کرده‌اند. البته با درک به‌تری از عناصر هنری میان مردم و هیئات رفته رفته گروه‌های بزرگ‌تر می‌توانند به فکر هویتی بصری برای کل مجموعه‌ی خود باشند و برای تعریف هویت ظاهری خود نیازی به تابلوهای غول‌پیکر و خرج‌های آن‌چنانی نداشته باشند.

اگرچه همه‌ی ما دوست داریم با تمام توان به ساحت سیدالشهدا (ع) ابراز ارادت کنیم و آن‌ها هم از ما خواسته‌اند که برای‌شان زینت باشیم، اما نباید به انگیزه‌های فرعی در وادی رقابت و پزهای شخصی بیفتیم. ضمن این‌که هر کدام از هیئات مذهبی، چه خانه‌ای کوچک در یک روستا، چه مجموعه‌ای بزرگ در دل شهر اقتضائاتی دارد و لزومی به یک‌شکل بودن همه‌ی آن‌ها نیست.

طراحان فرانسوی مجموعه‌ای از مبل‌مان منزل را با حال و هوای آرت دکو طراحی کرده‌اند. آن‌ها با بهره‌گیری از بتن به عنوان عنصر اصلی و نماینده‌ی معماری مدرن و افزودن مس در طرح‌های خود، نوعی مبل‌مان شبه معماری را با پوسته‌ای سخت ایجاد کرده‌اند. هم‌نشینی مس و بتن تا حدی تعادل رنگی و گرمی و سردی آن را حفظ کرده است. فرم‌های شکسته و متغیر، مصالح سنگین و غالب بودن وجه تزئینی از مشخصات آرت دکو است که در طرح‌های میراث‌داران فرانسوی آن، به وضوح دیده می‌شود.

حتما خاصیت منشوری را از کتب دبیرستان یادتان هست. وقتی نور سفیدی از میان منشور عبور داده می‌شد و به صورت یک طیف هفت رنگ از آن بیرون می‌آمد. نور با شکست‌های متعدد درون حجم شیشه‌ای، تبدیل به امواج با چند طول موج متفاوت می‌شود و چشم ما هر طول موج را به یک رنگ می‌بیند! اما این خاصیت اعجاب انگیر را فقط باید به آزمایش‌گاه منحصر دانست؟ درست است که این تجربه را گاهی با بازتاب کریستال‌های لوستر در اماکن مختلف تجربه کرده‌ایم،‌ اما طرح ۱۰۱.۸۶ درجه، با نگاهی طراحانه کریستال‌هایی را با این روی‌کرد بازآفرینی کرده است. ویلی و جانسن که یکی مهندس مکانیک و دیگری طراح است، با تولید قطعات شیشه‌ای از کریستال‌هایی خاص، تجربه‌ای متفاوت را از این قانون طبیعی رقم زده‌اند. با روی هم قرار دادن این قطعات و تاباندن نور به آن‌ها، هر نقطه از آن‌ها رنگی خاص را به نمایش می‌گذارد و با حرکت دادن این شیشه‌ها از مقابل هم شاهد حرکت رنگ‌ها نیز خواهیم بود. آن‌‌ها برای کاربردی‌تر کردن این خاصیت، ساعتی شیشه‌ای نیز طراحی کرده‌اند که با حرکت عقربه‌ی آن تغییر رنگ می‌دهد و شکل و شمایلی رویایی به خود می‌گیرد.

گاهی با ایده‌هایی ساده می‌توان بسیاری از چالش‌های طراحانه را پاسخ داد. لوپ، نام یک جالباسی ساده‌ است که با یک ورقه‌ی نازک فلزی یا پلیمری، یک قطعه چوب و دو عدد میخ به راحتی ساخته می‌شود. استودیو لاسلوا با توجه به ابعاد معمول پوشاک، تکه‌ نواری را هم‌چون نوار موبیوس پیچانده‌اند و از آن جالباسی‌ای ساخته‌اند که در زوایای مختلف به دیوار پیچ می‌شود و قابلیت نگه‌داری از انواع وسایل و پوشاک را خواهد داشت. افراد معمولی می‌توانند خود دست به ساخت این جالباسی بزنند و حتی به خاطر واحد بودن‌ش می‌توانند ترکیب‌های مختلفی از آن را ایجاد کرده و از ظرفیت تزئینی آن نیز استفاده کنند.

یک مجسمه، که دو کارکرد ایجاد حریم و مجسمه بودن را هم‌زمان دارد! پارِنوی معمار، به گفته‌ی خودش ایده‌ی اولیه کار را از لایه‌های زمین و حرکت و زاویه‌ی آن‌ها نسبت به هم گرفته است. لایه‌هایی که این بار از جنس شیشه‌اند و به خاطر ماهیت کدر و مات خود تا حدی ایحاد حریم می‌کنند که در فضاهای اداری عنصری مطلوب به حساب می‌آید. این مجسمه که "لایه‌هایی از شفافیت" نامیده شده، به خاطر تغییراتی که در عمق خود دارد، از هر زاویه‌ای دیدی خاص ایجاد می‌کند که شاید این موضوع آن را به یک اینستالیشن زنده بیش‌تر نزدیک کند تا یک مجسمه. بدون شک نمی‌توان نقش محوری نرم‌افزارهای رایانه‌ای را در مدل کردن و ساخت این هذلولی‌ها و اتصالات‌شان به هم نادیده گرفت.

معمولا برنامه‌ها و هیئت‌های مذهبی و غیرمذهبی جای‌گاهی خاص دارند که محل ایستادن یا نشستن سخن‌ران و برگزاری بخش اصلی و رسمی برنامه است. این‌ جای‌گاه بنابر همین اهمیت موضوعی‌ش غالبا باید طوری طراحی شود که دربردارنده‌ی مفاهیم و نشانه‌های خاص آن برنامه باشد. رسمی که مدت‌هاست در طراحی جای‌گاه‌های مراسم‌های مذهبی در ایران جا افتاده است استفاده از بنرهای گرافیکی مسطح به عنوان پس زمینه جای‌گاه سخن‌رانی -به عنوان ساده‌ترین و سریع‌ترین راه‌برد طراحی- است. اما هیئت هنر خود را موظف به پیروی از این رسوم نمی‌دانست.

محرم سال ۹۱ و ۹۲ طرحی به عنوان جای‌گاه سخن‌رانی هیئت هنر اجرا شد که با وجود صرف کم‌ترین زمان ممکن و هزینه ناچیز -به دلیل استفاده از پارچه‌ها و متریال‌های موجود در هیئت هنر- عمق دارد و به نوعی دربردارنده یک حریم فضایی معماری‌ست. طرحی که به سادگی با آویز سیاهه‌هایی که خود نیز طراحی هیئت هنر هستند، یک حریم مشخص فضایی را می‌سازد. در سال ۹۱ بعدتر با اضافه شدن پارچه‌ی متبرک روی سنگ قبر امام حسین (ع) به پیشانی این طرح، زیبایی و ارزش آن چند برابر شد.

اگرچه در هیئت هنر همه چیز به مشارکت و هم‌کاری جمع زیادی از هنرمندان و دانش‌گاهیان هنر صورت می‌گیرد اما حیفم می‌آید از محمدحسین کسرایی، معمار جوان و خوش‌ذوق دانش‌گاه هنر به عنوان کسی که نقش به‌سزایی در طراحی و اجرای این جای‌گاه داشته و دارد نام نبرم....

این قنادی در پاریس برای بازطراحی فضای داخلی خود، انتزاع یک کندوی بزرگ با استفاده از لوله‌های فلزی و برش‌های نظام‌مند از آن‌ها به منظور دربرگرفتن فضای داخل قنادی کمک گرفته است. ویترین‌های بزرگ امروز واحدهای تجاری امکان بروز ایده‌هایی متنوع و متهورانه در فضای کسب و کار را می‌دهد که از یک واحد تجاری نمایشگاهی بالقوه در بافت شهری می‌سازند. هرچند گاهی طراحان مانند این طرح فضایی وهمی و خلسه‌آور به وجود می‌آورند که معلوم نیست تا مدت زیادی به کسب و کار صاحب واحد تجاری کمک برساند.