با وجود مصالح نوین ام‌روزی که تولید و اجرای سریع‌تری هم دارند آجر هنوز جای‌گاه خاص خود را در صنعت ساخت حفظ کرده است. استحصال فراگیرتر آن از خاک، اجرای ساده‌تر و آشنایی بناهای سراسر دنیا با آن، و هم‌چنین ظرافتی که می‌توان از کار با این مدول کوچک به دست آورد از جمله علل زنده بودن این مصالح سنتی است.

بنیاد ویندربرگر در بینال ۲۰۱۶ خود، از میان ۶۰۰ گزینه‌ی آجری از سرتاسر دنیا ۵۰ ساخت‌مان را کاندید جایزه‌ی خود کرده که تعدادی از آن‌ها را در این پست خواهیم دید. بیش از هرچیزی استفاده‌ از آجر برای خلق فرم‌های پیچیده‌، زاویه‌دار و غیرخطی در این آثار جلب توجه می‌کند و البته در مواردی استفاده‌ی بهینه از آن برای افزایش کیفیت معماری در مناطق محروم. در این میان اثر فرانک گری هم به گونه‌ای دیگر جالب توجه است. به نظر می‌رسد که او این بار آجر را برای پوشاندن ساخت‌مان مچاله‌ شده‌اش انتخاب کرده داده است!

پنجره‌ها در معماری نور را به داخل فضا می‌آورند. فضای داخل را به جهان وصل می‌کنند. روزنی هستند به سوی جهان خارج از بنا. پنجره‌ها مجرای ارتباط جهان با یک بنای معماری هستند. اما جریان‌های معاصر مساله را یک طور دیگر کرده است. پنجر‌ه‌ها و خیلی عناصر دیگر معماری امروز خودشان راه ارتباط معمارها با جهان خارج هستند. اصلا امضاهای معمارها در همین عناصر معماری معاصر است. پنجره‌های بناهای معماری معاصر در کنار دریچه‌ای به جهان بودن‌شان، روزنه‌هایی به سوی افکار معمارهای‌شان هستند.

پیش‌تر حرکت‌های جالب متعددی در تصویرسازی بناهای معماری جهان و حتی در داخل کشور دیده بودیم. اما مجموعه فدریکو بابینا با پرداختن به معماری‌ها معاصر از طریق فرم پنجر‌ه‌های‌شان و با شاخصه‌ای متفاوت آن‌ هم حضور تصویرسازی خود معمارها در قاب پنجره‌ها، مجموعه متفاوت و دیدنی‌ست. بابینا با تمام این پنجره‌ها خودش هم یک ساختمان کامل ساخته است!

بناهای معماری شاید به‌ترین بازمانده‌‌های تاریخ بشری هستند و به‌ترین عبرت‌ها. معمولا در مواجه با بناهای تاریخ کهن و خرابه‌های آن‌ها ضمن تحلیل شکوه برخی از آن‌ها به این فکر می‌کنیم که چه بسیار عظمت‌هایی که حالا در دل خاک مانده‌اند و معطل و خالی از سکنه و خرابه شده‌اند... یعنی فکر می‌کنیم که دنیا به هیچ چیز وفا نمی‌کند و چه زود می‌گذرد و .. از این دست. اما کم‌تر حواس‌مان هست که این تقدیر محتوم خودمان نیز هست.

یادم هست در همین دوران نزدیک دانش‌جویی‌مان بناهایی خاص از دوران اخیر را تجلیل می‌کردیم و آن‌ها را آیکون‌های دوست‌داشتنی معماری معاصر جها می‌دانستیم. اما هنوز هیچ تاریخی بر آن‌ها نگذشته حالا باید از تخریب و از کار افتادگی‌ آن‌ها حرف بزنیم. انگار دوران اساطیر نیز کوتاه شده است. هیچ فکر می‌کردید همین خانه آبشار فرانک‌لویدرایت، پدر معماری مدرن آنگولاساکسن را که یکی از مهم‌ترین آیکون‌های معماری مدرن است و اتفاقا بین دانش‌جویان معماری نیز از احترام و اعتبار خاصی برخوردار است، در کم‌تر از ۸۰ سال از عمر آن، به صورت تخریب شده و از کار افتاده ببینید؟ در این پست ۷ بنای مشهور از معماران مشهور دوران معاصر را با هم می‌بینیم که اخیرا به دلایل فنی و افتصادی و ... خلاصه جبر زمانه یا در حال تخریب هستند یا اشکالات متعدد فنی پیدا کرده‌اند و یا متروکه و تخریب شده‌اند. خوب است دقت کنیم که برخی از این آثار ساخته‌های همین دو سه سال اخیر در دنیا هستند که در زمان بازگشایی خیلی هم صدا کردند اما حالا در کم‌تر از دو سه سال در حال تخریب جزئی و کلی و ضرردهی هستند.

موزه طبیعی پاناما ، آخرین اثر معمار آوانگارد چند دهه قبل فرانک گهری در آستانه تکمیل و افتتاحه. معماری که هوش‌مندها یقینا از آغازین آثار متفاوت‌ش باید این روز رو پیش‌بینی می‌کردند.

گهری در بنای موزه‌ی پاناماش نشون داد انتهای تخیل و نوآوری‌هاش هرزه‌ساخت‌هایی نظیر اینه.... پیچیده ای از ناهنجاری‌های بصری و فرمی و فضایی که به هیچ‌وجه -الا به مدد رسانه - نمی‌شه اون رو معماری درخوری تصور کرد. بنای موزه‌ی پانامای گهری بیشتر شبیه خراب‌کاری مقوایی کودکانه‌ایه که به طور ناخواسته در مقیاس یک ساختمان بزرگ‌نمایی شده.

به جز رنگ‌بندی کار که به نظر شاید با فرهنگ رنگ‌پردازانه آمریکای جنوبی اندک تطبیقی پیدا کرده شما با بالاآوردن فرم‌هایی نابه‌هنجار از ذهن مریض یک معمار مریض روبه‌رو هستید.... معماری که اگرچه برخی نمی‌خوان بپذیرن اما شواهد مرض واگیردارش در همون مجسمه‌ی بیلبائوی خلسه‌آورش به خوبی دیده می‌شد.

حالا که از این حرف‌ها زدم یک کوچولو هم در مورد فضای داخلی‌ش به تحسین بگم که در مقایسه با افتضاح حجم کلی و کلیت بنا، برخی از شات‌های داخلی کار قابل تحمله و البته دوستان معمار من خوب مستحضر هستند که در این مقیاس طراحی برخی گوشه‌های خوب داخلی اصلا هنر چندانی نیست.....