نشریه‌ی «فرم و ایمان» مسابقه‌ای را بین ساخت‌مان‌هایی با کارکرد مذهبی برگزار کرده و از میان ۱۳۰ اثر ثبت شده، ۱۶ بنا را به عنوان برگزیده انتخاب کرده است. ساخت‌مان‌ها و حتی همه‌ی آثار هنری که به نوعی مربوط به مسائل اعتقادی و دینی هستند،‌ در تاریخ هنر و تمدن نقش مهمی را ایفا می‌کنند. حالا این نشریه با هم‌کاری موسسات مذهبی دیگر، این مسابقه را در پنج قالب امکانات نوین، بازسازی، مرمت، تغییر کاربردی و طراحی داخلی برگزار کرده و چهره‌ی جدیدی از اماکن مذهبی را ارائه داده است. آثار منتشر شده غالبا متعلق به کشورهای غربی و ادیان مسیحیت و یهود بوده و نشانی از مساجد و معابد شرقی در این نمونه‌ها نیست.

در این مجموعه مساله‌ی نورگیری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و هم‌چنین شاخصی که این بنا را در شهر متمایز می‌کند. بعضی از ساخت‌مان‌ها کاملا با روی‌کرد معمول ابنیه‌ی عمومی طراحی شده و گاهی اگر صلیبی بر در و دیوار نبینیم، تشخیص کاربری بنا به آسانی ممکن نیست. در کنار این نمونه‌های کاملا مدرن و تغییر ماهیت یافته، نمونه‌های مناسبی در بخش مرمت دیده می‌شود که خلوص و خلوتی یک فضای عبادی را به خوبی حفظ کرده است.

چالش‌های مشابهی را این سال‌ها در مسجدسازی خودمان داشته‌ایم. بد نیست که روی‌کرد غربی‌ها را در این زمینه با نمونه‌های اخیر داخلی مقایسه کنیم. تشابه‌ها و تضادهای جالبی را خواهید یافت.

آن سه نفر که بودند؟ شاید سه مغ، که تحمل حضور در زیر سایه‌‌ی کوتاه پادشاهان را نداشتند. شاید هم خود پادشاهانی بودند که دوست نداشتند خلق را در زیر سایه‌ی کوتاهشان نگهﺩارند. هر که بودند به دنبال کسی ﻣﻲگشتند. کسی که همه، از پادشاه و مغ و گیاه و پرنده و ماهی و گرگ و گوسفند، آمده بودند تا در زیر سایه‌ی بلندش جای خود را پیدا کنند.
آن سه نفر که بودند؟ فارس بودند یا عرب؟ سیاه یا سفید؟ پادشاه یا مغ؟ اصلا سه نفر بودند یا کمی بیشﺗﺮ یا کمﺗﺮ؟ چه تفاوتی ﻣﻲکند؟ مهم این است که وقتی ستارهﺍی را در حال طلوع در غرب دیدند، فهمیدند گمﺷﺪه‌ی آنﻫﺎ به زودی خواهدآمد. این بود که از شرق به جایی رفتند که کلمات معنای خود را پیدا می‌کنند. رفتند تا در کنار کلمه‌ی پاکیزه‌ی خدا قرار بگیرند، و در ساختن جمله‌ی زیبای خدا نقشی بازی کنند. ...
ستایش مغان، عنوانی است که به یکی از موضوعات به‌کاررفته در پاره‌ای از نقاشی‌ها و مجسمه‌های مسیحی داده‌شده، که در ارتباط با تولد حضرت مسیح (ع) است. در طول تاریخ هنر اروپا بسیاری از هنرمندان با انگیزه‌های متفاوت درباره این واقعه به خلق اثر پرداخته‌اند.

جمع بین ادیان یک صورت مساله جالب است که سنت‌گرایان در جهان نوین بیش‌ از سایرین به آن می‌پردازند. این که می‌توان با فهم اختلافات بر سر مشترکات ادیان کنار هم نشست و دردهای بزرگی از بشر را پاسخ داد. واقعا هم بین باورمندان ادیان بزرگ و غیرباورمندان مانند ملحدین و شک‌گراها فاصله‌ی زیادی هست؛ هر چند ادیان بزرگ هم فاصله کمی با هم نداشته باشند.

بدون پرداخت به دعواهایی که طبعا پیرامون این مفهوم وجود دارد و در رد یا اثبات آن چالش می‌کند، پاسخ‌گویی به صورت مساله جمع ادیان در عرصه معماری زمانی محقق می‌شود که قرار باشد یک مجتمعی برای ادیان بسازید. به خصوص که بستر طراحی را شهر یا جامعه‌ای درنظربگیرید که تنوع ادیان بالایی داشته باشد. استودیوی معماری چی؟چرا؟چگونه؟ با درنظرگرفتن چالش‌های میان پیروان ادیان در شهرهای بزرگ و صورت مساله تنوع ادیان در سنگاپور به عنوان یک شهر بزرگ چندین مذهبی، پیش‌نهاد یک سیستم‌ ساختمانی بلندمرتبه بر پایه مدول‌های فضایی ۲۷ مترمکعبی داده است که به جز هسته سنگین کلی بنا که تامین کننده برخی نیازهای اساسی سطوح ارتفاعی ست، باقی فضاها با پانل‌ها و صفحات‌ سبک درون خود و در ترازها و ترکیب‌های متنوع فضاهایی در خور مراسمات و اعتقادات ادیان مختلف ایجاد می‌کند. جدای از صورت مساله جذاب به جواب معمارانه این استودیو برای کاربری‌های متنوع دیگری نیز می‌توان فکر کرد. مثلا تصور کنید نمایش‌گاه‌های موقتی یا مراکز اقامتی و اسکان موقتی را که با این روش در زمین‌های محدود پیاده‌سازی شوند.

شاید حال و هوای رمزپردازی‌های رمان‌هایی که اخیرا خوانده‌ام در انتشار این پست بی‌تاثیر نباشد. می‌دانید که هنر ادیان کهن در مواردی با رمزآمیزی‌‌ها و رمز‌پردازی‌های حساب‌شده روبه‌روست. این مساله مختص ادیان توحیدی و ابراهیمی نیست و در میان جمیع آیین‌های کهن و حتی مسلک‌های ابداعی معاصر مقلدانه از ادیان کهن نیز به چشم می‌آید. اما در نمونه‌های مختص ادیان ابراهیمی گونه‌هایی شگرف و گاهی با وسعت کشف بی‌نظیری که متناظر با سلوک عارفانه در این ادیان است نیز یافت می‌شود. در میان این سنن رمز‌پردازی نور از جای‌گاه خاصی برخوردار است و بازی‌های حساب‌شده با شکست نور و نور رنگی در کلیساهای مسیحی و نیز ترکیب‌های شگفت نور و سایه در مساجد و زیارت‌گاه‌های اسلامی را می‌توان به عنوان مثال برشمرد.

استودیو شادی و آبی در اینستالیشنی متفاوت با ساخت سه دیسک با پوشش آینه‌های رنگی شکسته به نماد سه دین بزرگ ابراهیمی یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام و نصب آن‌ها در مسیر حرکت خورشید از روزنه پنجره‌ای در کلیسای سن ماتیو به خلق انعکاس‌هایی عجیب و انتزاعی بر دیواره‌های کلیسا دست زده‌اند که نوعی حالت مقدس و باشکوه را ایجاد می‌کند و با تغییر و تحول خود ناظران را به پیگیری ادامه ماجرا دعوت می‌کند. برداشتی امروزی و استریلیزه از چیز‌هایی که روزی در کالبد بنا و عضوی از آن و البته در خدمت وظایفی مشخص و جدی در بنا بوند....

یکی از صحنه‌های متاثرکننده‌ای که یقینا تا کنون در زندگی خودتان دیده‌اید جنازه‌ی حیوانات وحشی یا اهلی در جاده‌ها و راه‌های عبوری از بسترهای محیط زیست است که به دلیل تصادف با اتومبیل‌های انسان‌ها یا تاثیرات ناشی از آلودگی محیط زیست به این روز افتاده‌اند، و احتمالا شما هم مثل اکثر ما به راحتی از کنار آن گذشته‌اید.

اما کیسیل در مجموعه عکس فوق‌العاده‌ای که به شدت تاثیرگذار است با چینش گل‌هایی دورتادور این حیوانات کشته‌شده و عکاسی از آن‌ها ما را از ابعاد جنایت بزرگی که در حال رخ‌داد است آگاه می‌کند. اگرچه عکاس معتقد است این بی‌تفاوتی اروپاییان ناشی از آموزه‌های دین مسیحی مبنی بر عدم به بهشت رفتن حیوانات و در واقع شان اندکی‌ست که دین مسیحی برای حیوانات قایل است، اما من فکر می‌کنم این بی‌تفاوتی‌ها بیش از آن که در تاثیرات عمیق مسلکی دینی ریشه داشته باشند، تبعات طبیعی زندگی مدرن دور و بیگانه با طبیعت است و به طور مساوی در باورمندان به زندگی مدرن وجود دارد، چه این مدرن خواهان در بستر تمدن اروپایی و مسیحی دیده شوند چه حتی در آسیای شرقی و حتی در بلاد اسلامی.....

در آموزه‌های ما مسلمانان و در سنن ما ایرانی‌ها، یعنی دقیقا آن‌جایی که با مدرن‌خواهی صنعتی رابطه‌ی چندانی ندارد، حیوانات موجوداتی بسیار بسیار محترم هستند... به متون سنت و دین مراجعه کنید.

 طرحی عجیب و دیدنی برای ساختمان دیوان عالی در بیت المقدس.
طرح مربوط به طراحی یهودیه و توسط دولت اشغال‌گر قدس ساخته شده. نکته مهمی که در طرح هست جرات طراح در برپاکردن این چنین طرحیه.
طرح عبارته از سه ساختمان جدا که در ذیل مجموعه ‌ای با هم مرتبط شدند و پیکری بزرگ و یک‌پارچه رو شکل دادن. یکی از این ساختمون‌ها پلانی مشابه یک کلیسای جامع گوتیک داره و به سوی مشرق جهت گرفته، دیگری مشابه یک کنشت یهودیه و به سوی مسجدالاقصی رو کرده و سومی ماننده یک مسجد اسلامی رو به سوی خانه خدا داره.

جرات طراح در طرحی چنین جنجالی و البته گفت و گوی ادیانی، در مهد ادیان ابراهیمی و سرزمین مقدسی مثل قدس شریف از یک سو برام جالب بود. اما
از سوی دیگه مقایسه ای که میون این سه گونه معماری برام ایجاد شد، و سادگی عظیمی که نماد اسلام شده در تقابل با مسیحیت و یهود، موجب شد بیشتر به رشد طولی این ادیان در پس هم و به عظمت اسلام فکر کنم....