گفته می‌شود میراث عظیمی از گذشته‌گان ما بشر در زیر آب‌ها و خاک‌ها مدفون است که اگر دست ما به آن‌ها می‌رسید دانش‌هایی متفاوت از آن‌چه امروز در دسترس داریم را به دست می‌آوردیم. حتی در متون اساطیر و ادیان هم شواهدی دال بر این مدعا وجود دارد. راز‌آمیزی اعماق و قعر‌ها هم خود به تنهایی دلیل مهمی برای شکل‌گیری این چنین انتظاراتی‌ست. اما همیشه این انتظارات پیرامون بسترهای کهن و مستعد می‌گردد و کم‌تر باور می‌کنیم که در دل یک دریاچه‌ی مصنوعی هم بشود شهری زیرآبی و کهن پیدا کرد.

«شهر شیر» یکی از شهرهای کهن چین قدیم است که شاید در حدود ۱۳۰۰ سال با سکنه‌ای قریب به ۳۰۰ هزارنفر برپا بوده است و حالا در عمق ۴۰ متری دریاچه‌ی مصنوعی جیان‌دائو پیدا شده است. در واقع دریاچه‌ را به اشتباه بر زمین‌هایی بنا کرده‌اند که گور شهری عظیم از چین باستان بوده است.

عالم با تمام تزاحم‌ها و جمع میان اضدادش در گوشه‌هایی سخت تاثیرگذار وحدتی بی‌مانند دارد. جمیع حیوانات وحشی و طعمه‌های‌شان از یک آب زندگی می‌گیرند و از یک هوا تنفس می‌کنند. وحدتی در کنار تمام ضدیت‌ها..... ما انسان‌ها اما به این وحدت‌ها سخت بی‌احترامی کرده‌ایم و این به خصوص هنرمند شرقی را به شدت آزار می‌دهد.

کای گوجیانگ هنرمند چینی برای بیان رابطه میان انسان و طبیعت، انتخاب حیواناتی با مقیاس یک به یک و با ساختی بسیار طبیعی را در فضای انتزاعی موزه‌های مدرن برگزیده است. او در آخرین اثر خود با نام «میراث ۲۰۱۳» نود و نه حیوان وحشی را سر در آب‌گیری کریستالی و آبی‌رنگ در وسط سالن بزرگ یک گالری هنری نمایش داده است که خیلی دوستانه در کنار هم دارند آخرین میراث‌های زمین را سرمی‌کشند. میراثی که ما انسان‌ها با استفاده بی‌حساب و کتاب‌مان از زمین پهناور و غنی برای آن‌ها نگه‌داشته‌ایم.

در این پست اثر قبلی گوجیانگ در سال ۲۰۰۶ که حرکت موحشی از گله‌ای از گرگ‌ها بود و هم‌چنین یک تصویر از دیگر اینستالیشنی که گوجیانگ در سال اخیر در نمایش‌گاهی هنری به نمایش گذاشت را نیز می‌بینید.

وقتی سال اول دانش‌جویی‌م در دانش‌گاه هنر همراه با بچه‌های آتلیه دانش‌گاه به یزد و دیدار بافت تاریخی‌اش رفتیم بعد از غرق شدن در شگفتی‌ها و زیبایی‌های این بافت سنتی، و بعد از اخت شدن اندک با آن، بارها بر دولت‌های قبلی که با عبور چند خیابان بخش‌هایی از این میراث گران‌بها را با خاک یک‌سان کرده‌بودند افسوس و اعتراض سر دادم. بافت تاریخی یزد باقی‌مانده‌ای بود و هست متفاوت از خیلی از بناهای باستانی یا تاریخی ایران زمین. این بافت بافتی زنده است که در طی زمان به صورت طبیعی و البته منطقه تحولاتی داشته اما هیچ‌گاه کلیت و تمامیت خود را از دست نداده بود. اما بعد از آمدن ماشین و سوداهای توسعه شهری این بافت باید همیشه حالت تدافعی خود را حفظ می‌کرد تا مانع از زیاده‌خواهی‌های مسئولان و سودجویان گردد.

در چند روز اخیر گویا طی مصوباتی که چندی پیش بر خلاف نظر مردم و مالکین و صدالبته متخصصین کشور تصویب شده‌اند، در بافت تاریخی یزد -که به حق یکی از مهم‌ترین میراث معماری و سنتی کشور است- تخریب‌های گسترده‌ای به منظور توسعه امام‌زاده جعفر (ع) صورت پذیرفته است. این درحالی‌ست که این خانه‌های تخریب‌شده به راحتی می‌توانستند با تغییر کاربری مختصر و با حفظ کالبد اصیل و قدیمی‌شان که دربردارنده میراثی از فنون معماری و هنری ایران زمین هستند، به نیازهای توسعه امام‌زاده جواب‌ بدهند. مشکل این‌جاست که حتی امام‌زاده‌ای ساده در بافتی سنتی الگوی توسعه خود را حرمین شریفین حجاز یا حرم مطهر رضوی می‌داند و در سودای ساخت صحن و سرای وسیع است، در حالی که اصلا الگوی زیارت اسلامی و دینی چنین فضاهای شهری گسترده‌ای را طلب نمی‌کند، به خصوص اگر بخواهی در زیر آفتاب داغ تابستان یزد به زیارت بروی.....

اگر کسی دست‌ش می‌رسد اعتراضی کند، دریغ نکند. بالاتر اگر کسی می‌تواند در رشد و تغییر نگاه یک صاحب نفوذ و صاحب مسئولیت به این طور مسائل موثر باشد، کم نگذارد....

در کنار برخی اتوبان‌های تهران هم چنین درختانی را می‌توانید ببینید. درختانی که به صورت ناجور در میان و گاهی روی توده‌های سیمانی و فلزی ساختمان‌هایمان قد علم کرده‌اند و کمی دقت کافی‌ست تا متوجه بشویم که درخت نیستند و یک دکل مخابراتی تزئین شده هستند! این تصاویر را دولین مارش در افریقای جنوبی گرفته است. تمدن اخیر میراث ما را می‌گیرد و به جای آن دست‌آوردهای خودش را جای‌گزین می‌کند. اقوامی که هنوز ریشه در میراث خودشان دارند در چنین شرایطی مجبورند به هر صورت که شده میراث‌شان را بازنمایی کنند. حتی با تزئین مزورانه‌ی یک ستون فلزی به شکل درختی شکوه‌مند.... 

غافل از این که این یک فریب است. و یک تهاجم به حریم میراث ما. تهاجمی که کمی بعد حساسیت ما میان آهن و سیمان مرده و درختی زنده را کم‌سو می‌کند.

مسابقه‌ای بین‌المللی برای طراحی موزه ملی افغانستان برگزار شد و طبعا از طرف استودیوهای معماری نقاط مختلف جهان طرح‌هایی اراپه شد. طرح زیر طرح استودیوی ماتیو کینر، یک استودیوی فرانسوی-انگلیسیه که برای مسابقه ارائه شده. طرح عبارته از توده‌ای سنگین آمیخته‌ای از فضاهای پر و خالی که به صورت نیمه در خاک فرورفته و با چرخشی معنادار تداعی کننده یک میراث بزرگ نهان در دل خاکه..... اگرچه به لحاظ نگاه طراحانه معماری از برخی گوشه های این طرح به خصوص از طراحی فضای داخلی‌ش خوشم اومده اما دو نکته رو پیرامون‌ش باید بگم.

اول این که وقتی ملتی خودشون برای خودشون طراحی نکنن و کار رو به بیگانه بسپرن لاجرم باید قبول کنن نگاه از خارج به خودشون رو. باید بپذیرن که به جای ملتی فعال و رو به جلو، میراثی باستانی هستند در دل خاک و ساکن و مناسب برای غبطه خوردن. برخی بیان‌ها هرچند با احترام گفته بشن در خودشون حاوی مضامینی توهین آمیز هستند...

دوم این که برام جالب بود طراحان چنین اثری هم برای گول زدن سر کارفرما چه داستان‌ها که نمی‌گن. گفتن میدان گاهی موزه ۵۶ مترمربعه که نشون دهنده اهمیت اعداد ۷ و ۸ در اسلامه !!! :) و بعد گفته که چرا که قرآن هفت آیه داره (منظورش سوره حمد بوده) و هشت گالری موزه هم تاکید بر عدد هشت! بازی با کلمات و اعداد و حروف .... چیزی که تنها از پس تفکر پسامدرنی برمیاد که بین حقیقت و مجاز هیچ تفاوتی قائل نیست.