طراحان چگونه می‌اندیشند / برایان لاوسون
چهارشنبه, ۹ بهمن ۱۳۹۲، ۱۰:۴۳ ب.ظ
علی حاجی‌اکبری: برایان لاوسون، در این کتاب، به مفهوم طراحی پرداخته؛ و سعی در روشنﺗﺮ شدن آن دارد. طراحی چیست؟
آیا ما انسانﻫﺎ، با این مفهوم بیگانه هستیم؟ یا این‌که حتی اگر طراح نباشیم، در زندگی روزمرهﻯ خود با آن درگیریم؟
وقتی روﺑﻪروی آینه ﻣﻰایستیم تا موهای‌مان را به شکلی شانه کنیم، وقتی برای بیرون رفتن، فکر ﻤﻰکنیم کدام پیراهن و کدام شلوار را انتخاب کنیم، وقتی جای میز اتاق‌مان را تغییر ﻤﻰدهیم، وقتی کتابﻫﺎی‌مان را از نو در قفسه ﻤﻰچینیم، وقتی ... ؛
پس همه با طراحی درگیریم.
پس همه با طراحی درگیریم.
اما انسانﻫﺎیی هستند که طراحی در زندگی‌شان نقشی پررنگﺗﺮ دارد؛ طراحان حرفهﺍی، که از این راه نان ﻤﻰخورند. اینان باید از این مفهوم آگاهی بیشﺗﺮی داشتهﺑﺎشند. پس خواندن این کتاب را به همهﻯ طراحان توصیه ﻤﻰکنم.
طراحی هم فعل است؛ هم اسم؛ هم به یک روند و فرآیند اشاره ﻤﻰکند؛ هم به محصول و برونﺩاد این فرآیند. این کتاب به طراحی در معنای اول، یعنی طراحی به عنوان یک روند ﻤﻰپردازد؛ روندی که در پاسخ به مسئله یا مسئلهﻫﺎیی، آغاز شده و ادامه ﻤﻰیابد.
به یک خانه، که حاصل کار یک معمار است، به یک پوستر که حاصل کار یک گرافیست است، به یک باتری که حاصل کار یک طراح صنعتی است، یا به یک «چیز» که حاصل کار یک طراح است، چگونه نگاه ﻤﻰکنید؟
به عنوان یک محصول تمامﺷﺪه و بی‌ارتباط با گذشته و آینده، یا به عنوان برون‌داد یک روند؟ روندی که حتی پس از ساخت محصول ادامه دارد؛ تا بیﻧﻬﺎیت. برایان لاوسون در کتابش ما را با نگاه دوم هم‌راه ﻤﻰکند. طراحی از گذشته تا به حال چه سیری داشته؟ و امروز در چه وضعی است؟ بین رشتهﻫﺎی مختلف طراحی چه تفاوتی هست؟ آیا این تفاوت بنیادین است؟ چه عواملی سبب این تفاوت ﻤﻰشود؟ چرا دو مفهوم با نامﻫﺎی Art و Design وجود دارند؟ مگر هنر و طراحی متفاوت هستند؟ این دو مفهوم چه نسبتی دارند؟ آیا طراحی تنها با هنر نسبت دارد؟ یا مفاهیم دیگری چون Science و Technology هم با آن مربوط هستند؟
تفکر چه طور؟
با این که آقای لاوسون تعریفی قطعی از طراحی به دست نمیﺪهد، دربارهﻯ مفهوم طراحی و نسبت‌ش با هنر، علم، تکنولوﮊی، تفکر یا... بحثﻫﺎی سودمند و روشنﮔﺮی دارد.
از مهمﺗرین بخشﻫﺎی کتاب، الگویی است که لاوسون دربارهﻯ مسایل طراحی و راه‌حل آنﻫﺎ ارایه ﻤﻰدهد. آیا طراحی روندی خطی است؟ آیا فرمولی دارد که با به کاربستن آن بتوانیم طراحی کنیم؟ منظورم از فرمول، روندی است مرحله مرحله، با ترتیبی ثابت و بدون تغییر، که در هر مرحله باید دستورات مشخصی را انجام دهیم، که خاص آن مرحله است. و پس از انجام آنﻫﺎ به مرحلهﻯ بعد برویم. آیا طراحی روندی اینﭼﻨﻴﻦ است؟
توضیحات لاوسون و الگویی که از راﻩ حل مسایل طراحی ارایه ﻤﻰکند، در به دست آوردن یک نگاه واقعی در این‌باره راﻩگشاست؛ مسئلهﻯ طراحی عبارت است از مجموعهﺍی از خواستﻫﺎ و نیازها در زمینهﺍی مشخص که طراح باید به آنﻫﺎ پاسخ دهد. چه بسا خواستﻫﺎ و نیازهای موجود متضاد باشند، و در این‌جا مهارت طراح در دادن پاسخی جامع، منسجم و زیبا اهمیت ﻤﻰیابد. لاوسون سعی دارد ساختار مسایل طراحی را تشریح کند؛ و یک الگوی کلی از آنﻫﺎ ارایه دهد؛ الگویی که به آگاهانهﺗر شدن روند پاسخ به مسایل طراحی به کار آید.
در کتاب، با نقل قولﻫﺎی زیادی از طراحان، هنرمندان و... روبه‌رو ﻤﻰشویم که شاهدی است بر آﻦچه مطرح ﻤﻰشود. هم‌چنین از آزمایشﻫﺎ و تحقیقاتی میدانی یاد شده، که به عمیقﺗر شدن فهم ما از مفهوم فرآیند طراحی و تفکر طراحانه کمک ﻤﻰکند.
بخشﻫﺎیی از مقدمه و متن کتاب:
«کتاب طراحان چگونه ﻤﻰاندیشند حاصل نظر به «اندیشهﻯ طراحانه» با دیدی همهﺟﺎنبه است و تخصص دوگانهﻯ مولف در دو عرصهﻯ طراحی و روانﺷﻨﺎسی، وی را در نزدیک شدن به چنین نگاهی یاری رسانده است .... برایان لاوسون همﺍکنون رییس گروه مطالعات معماری دانش‌گاه شفیلد انگلستان است. وی هم‌چنین عضو هیئت علمی ارزش‌یابی ﭘﮋوهشﻫﺎی محیط مصنوع در شورای تامین اعتبار آموزش عالی بریتانیاست. ﭘﮋوهشﻫﺎی وی عمدتا مربوط به فرآیند طراحی، طراحی به کمک رایانه، و روﺵشناسی معماری بوده است. ...
خود واﮋهﻯ ‹‹طراحی›› اولین مشکلی است که در این کتاب باید با آن رو به رو شد، زیرا این واﮋه کاربرد روزمره دارد، ولی در عین حال گروهﻫﺎی خاص مردم معانی کاملا متفاوتی از آن دریافت ﻤﻰکنند. در آغاز باید گفت که واﮋهﻯ «طراحی» هم اسم و هم فعل است. این واﮋه را هم ﻤﻰتوان در اشاره به محصول نهایی به کار گرفت و هم در اشاره به فرآیند عمل. این کتاب بر طراحی به مثابه فرآیند متمرکز است، در این‌جا همین معنای واﮊه باید مورد نظر باشد. ...
افراد بسیاری تلاش کردهﺍند که نموداری برای مسیر طراحی از ابتدا تا انتها به دست دهند. اندیشهﻯ مشترکی که در پس همهﻯ این ‹‹نمودارها›› وجود دارد این است که فرآیند طراحی مشتمل است بر زنجیرهﺍی از فعالیتﻫﺎی روشن و قابل تشخیص که به ترتیب منطقی پیشﺑﻴﻨﻰپذیر و مشخصی رخ ﻤﻰدهند. ... در این فصل فرآیند طراحی به مثابه زنجیرهﺍی از فعالیتﻫﺎ مطالعه و معلوم شد که این فرآیند مفهومی غیرمتقن است. ... بیش‌تر به نظر ﻤﻰرسد طراحی فرآیندی است که در آن مسئله و راه حل با هم شکل ﻤﻰگیرند.»