یکی از اعجاب‌برانگیزترین ساخته‌های دست بشر، خانه‌ی بی‌پیرایه‌ی کعبه در شهر مکه است، که بی‌شک تحت تاثیر آموزه‌ای قدرت‌مند و برمبنایی غیربشری بنا شده‌است. اگر از نمود‌های رسانه‌های امروز رئال دنیا عبور کنیم، درکی که تصاویر انتزاعی هنر نگارگری اسلامی از کعبه نشان می‌دهند، در امتداد سنت واقعیت‌گریزی هنر اسلامی، تصویری جالب و قابل توجه است. کعبه‌ای که در نگاره‌های دوران اسلامی نمود دارد، از تحولات خانه‌ی خدا در طول زمان‌ها و نیز تناسبات خاصی که هنرمندان در بازنمود خانه درک می‌کرده‌اند حکایت دارد. خانه‌ی خدا چهار ضلعی‌ست و از همین جهت کعبه نامیده‌شده‌است و مترادف مضامینی عالی در سطوح مختلف وجودی‌ست.

در متون اسلامی آمده است که شخصی از امام جعفر صادق ^(ع) پرسید، چرا کعبه را کعبه نامیدند؟ حضرت پاسخ دادند، زیرا خانه‌ای است، چهارضلعی؛ و دارای چهار دیوار. سوال‌کننده پرسید، چرا چهار دیوار دارد؟ امام فرمودند، چون «بیت‌المعمور» دارای چهار ضلع است. پرسش گر به جست‌و‌جوی علت ادامه داد، یا آن که حضرت صادق (ع) خود پاسخ دادند، بیت‌المعمور چهار ضلع دارد، چرا که « عرش » دارای ارکان چهارگانه است. امام گفتند، اگر بپرسی چرا عرش دارای چهار رکن است، برای این که کلماتی که دین بر آن بنا شده چهار تاست؛ « سبحان الله، و الحمد لله، و لا اله الا الله و الله اکبر. »

گاهی با یک چرخش همه چیز تغییر می‌کند! توماس مدیکوس، هنرمندی که به خلق آثار مفهومی علاقه دارد، چند مکعب‌ شیشه‌ای بزرگ را از ترکیب قطعات کوچک‌تر شیشه‌ای ایجاد کرده است که با نگاه به هر وجه آن تصویری متفاوت نمایان می‌شود. به این سبک از نقاشی که تصویر مورد نظر نقاش را تنها از یک زاویه می‌توان دید، نقاشی «آنامورفیک» یا «واریخت‌سازی» می‌گویند. سبکی که بیش از تکیه بر مفهوم در پی اثبات قدرت هنرمند در اجرای این تکنیک است. مجسمه‌وارهای مدیکوس با چرخش نود درجه‌ای تصاویری متفاوت را از شکلی با مرزهای مشابه نمایش می‌دهد. او با ایجاد شبکه‌ای شیشه‌ای درون مکعب و ترسیم قسمت‌های مختلف هر شکل بر روی این صفحات، موفق به تکمیل نقاشی‌های‌ش شده است. محصور بودن این تصاویر در یک فضای شیشه‌ای و رازآلود بودنی که با چرخش آن ایجاد می‌شود، ظرفیت‌های زیاد چنین تکنیکی را در بیان مفاهیم مهم و ظریف‌تر نشان می‌دهد.

 بن جانسون بیش از نیم قرن است که معماری را نقاشی می‌کند و با علاقه‌ی عجیب‌ش به جزئیات و فضاهای معماری، تابلوهایی بزرگ را در بازآفرینی آن‌ها اجرا می‌کند. او این توانایی در ترسیم واقع‌گرا از ساخته‌های انسانی را پیش‌تر برای معمارهای معروفی هم‌چون فاستر و چیپرفیلد به کار گرفته است تا بیانی نقاشانه از معماری آن‌ها داشته باشد. جانسون برای هر یک از این تابلوها هم‌راه با تیمی پنج شش نفره چندین ماه وقت صرف می‌کنند و در نهایت آثاری پرنقش و نگار به خصوص از بناهای سنتی  را می‌آفرینند. آثار او بیش‌تر بر رسم دقیق جزئیات معماری و رنگ عناصر تمرکز دارد و تنها نورپردازی‌ها است که گاهی مصنوع بودن کار را فاش می‌کند. به نظر می‌رسد حتی اگر برای مخاطبین یک اثر معماری، تصویر عکاسی شده از آن با نقاشی از بنا تفاوتی نکند، اما یک نقاش علاقه‌مند از هم‌راه شدن با معمار و لمس ذره ذره‌ی بنا لذت خواهد برد. به خصوص شیفته‌گی جانسون در بازآفرینی ساخت‌مان‌های دوران اسلامی اسپانیا کاملا محسوس است.

 

گاهی احساس می‌کنیم آن چه را که اکنون در حال مشاهده هستیم، قبلا دیده‌ایم. به این حالت پیش‌دیدگی، دژاوو می‌گویند؛ عنوانی که حسین سلطانی برای مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی‌اش انتخاب کرده است. سلطانی برای خلق این نقاشی‌ها از آثار تاریخ هنر اروپا استفاده کرده؛ و با بازسازی هفت تابلوی معروف از اساتید آن سامان، مجموعه‌ی دژاوویش را پدید آورده است. کوره‌های وولکان، مرگ مارا، صبح به خیر آقای کوربه، قایق‌رانان، مارس، بار فولی برژر و آقا و خانم اندروز تابلوهایی هستند که سلطانی از آن‌ها بهره برده است.

در این پست نمونه‌ تابلوهای اصلی و تابلوهای دژاوو حسین سلطانی در کنار هم آمده‌اند. سلطانی هم‌آن طور که از نقاشی‌های چند سده اخیر اروپایی استفاده کرده‌است در نقاشی‌های خودش نیز نوستالژی دهه‌های پنجاه و شصت ایران را مورد نظر قرار داده است تا با جای‌گزین‌ کردن حالت‌های روزمره و ساده در دژاوو نوعی نقاشی واقع‌گرای ایرانی را رقم بزند. واقع‌گرایی سلطانی دقیقا مانند واقع‌گرایی سده‌های معاصر اروپایی از دریچه چشم انسانی عادی و خالی از بسیاری از واقعیات عصر ماست. انسان‌های سلطانی هیچ‌کدام یک الگو نیستند. حتی سرباز سلطانی آن سرباز مجاهدی نیست که تاریخ واقعی‌ش دقیقا در دهه‌های پنجاه و شصت، تاریخ ایران معاصر را رقم زد....

نقاشی‌های هایپررئال یا فزون واقع‌گرا جزو سبک‌های متاخر نقاشی در جهان هستند که سعی در هرچه واقعی‌تر نشان دادن سوژه‌های خود دارند. کار نقاشان این سبک تا جایی پیش می‌رود که گاهی آثارشان از خود واقعیت هم واقعی‌تر می‌شود!، برای همین گاهی عنوان فراواقعی  هم به آن‌ها می‌دهند.

امانوئل داسکانیو با سوژه قرار دادن میوه‌ها و با ایجاد چالش‌هایی مثل بارتاب نور از روی آب یا انعکاس شیشه، سعی در محک زدن خود در این سبک داشته و به نوعی اعجاب بیش‌تری را برمی‌انگیزد. آثار او با داشتن پس زمینه‌ی سیاه و چیدمان و نورپردازی حساب شده به عکاسی صحنه آرایی شده شباهت پیدا کرده است. از این جهت شاید بتوان کارهای او را در سبک فتورئال قرار داد. چرا که نقاشی‌های او به عکس شباهت بیش‌تری دارند تا واقعیت.

آن سه نفر که بودند؟ شاید سه مغ، که تحمل حضور در زیر سایه‌‌ی کوتاه پادشاهان را نداشتند. شاید هم خود پادشاهانی بودند که دوست نداشتند خلق را در زیر سایه‌ی کوتاهشان نگهﺩارند. هر که بودند به دنبال کسی ﻣﻲگشتند. کسی که همه، از پادشاه و مغ و گیاه و پرنده و ماهی و گرگ و گوسفند، آمده بودند تا در زیر سایه‌ی بلندش جای خود را پیدا کنند.
آن سه نفر که بودند؟ فارس بودند یا عرب؟ سیاه یا سفید؟ پادشاه یا مغ؟ اصلا سه نفر بودند یا کمی بیشﺗﺮ یا کمﺗﺮ؟ چه تفاوتی ﻣﻲکند؟ مهم این است که وقتی ستارهﺍی را در حال طلوع در غرب دیدند، فهمیدند گمﺷﺪه‌ی آنﻫﺎ به زودی خواهدآمد. این بود که از شرق به جایی رفتند که کلمات معنای خود را پیدا می‌کنند. رفتند تا در کنار کلمه‌ی پاکیزه‌ی خدا قرار بگیرند، و در ساختن جمله‌ی زیبای خدا نقشی بازی کنند. ...
ستایش مغان، عنوانی است که به یکی از موضوعات به‌کاررفته در پاره‌ای از نقاشی‌ها و مجسمه‌های مسیحی داده‌شده، که در ارتباط با تولد حضرت مسیح (ع) است. در طول تاریخ هنر اروپا بسیاری از هنرمندان با انگیزه‌های متفاوت درباره این واقعه به خلق اثر پرداخته‌اند.