پیش‌تر در یانون‌دیزاین به قلم خوب مهندس رسول‌زاده در مورد هنر سنتی شرقی پرورش بونسای و انواع آن یادداشتی داشته‌ایم. Bon به معنی بشقاب یا همان سینی گلدان و sai به معنی کاشتن است و بونسای عبارت از کاشت و پرورش و نگه‌داری از یک گیاه بزرگ در قالبی مینیاتوری و گل‌دانی‌ست. این هنر سنتی شرقی اتفاقا در میان اهالی مغرب زمین و اخیرا در جامعه خودمان نیز طرف‌داران بسیار پیدا کرده است. می‌شود بر روی علت گرایش به پرورش بونسای و حتی در مورد اخلاقی بودن یا نبودن این هنر بحث کرد اما در این پست می‌خواهم یک نمونه بونسای غربی را که نتیجه هم‌نشینی سنتی‌ترین هنرهای شرق با جدیدترین هنرهای غرب است، معرفی کنم.

کریس گایز، هنرمند و پرورش دهنده‌ی بونسای که اتفاقا مانند خیلی دیگر -حتی از ما- از طرف‌داران و علاقه‌مندان داستان‌های بی‌نظیر تالکین است، در اقدامی جالب بونسایی  در ترکیب با نمونه‌ی مینیاتوری خانه‌‌های هابیت در رمان ارباب حلقه‌های تالکین پرورش داده است.

بحران انرژی امروز جهان تولید گرما را برای برخی نقاط محروم جهان به یک ارزش مهم تبدیل کرده است. همه‌ جای دنیا نمی‌توانند مثل ما در ایران به راحتی سوخت‌های فسیلی را راحت بسوزانند و اصلا هم عین خیال‌شان نباشد! لاجرم در راه افزایش بهره‌وری انرژی تلاش‌ها و ایده‌های متعددی در سراسر دنیا و به خصوص مشرق زمین مشاهده می‌شود.

طراحان چینی این اجاق ساده آجری به ایده‌ای فکر کرده‌اند که شعله آتشی را که برای پختن غذا روشن شده‌است به حال خود رها نکنند و هم‌زمان آبی مخزن داخلی گاز را نیز گرم کنند و به مصارف حمام یا شست‌شو در مناطق محروم برسانند. آب با ظرفیت گرمایی بالای خود به بهترین نحو انرژی مازاد اتلافی را به خود می‌گیرد و گرم می‌شود.

جالب‌تر آن‌که در فرم‌دهی به بدنه اجاق با تبدیل مربع به دایره در طول آن، نوعی قرائت شرقی در هماهنگی زمین با فرم مربع و آسمان با فرم دایره را نیز پیاده کرده‌اند و این را هم در توضیحات خود ذکر کرده‌اند!  

اوریگامی، هنر سنتی و باستانی شرق آسیا، هنری که در اصل خود نزدیکی زیادی با هنرهای مقدس و آیینی شرق دارد امروز به یکی از علاقه‌های هنرمندان سراسر جهان تبدیل شده است. این گسترش عمومی اوریگامی چه به علت تبلیغات و صادرات فرهنگی خوب اهالی مشرق و چه به دلیل ظرفیت فراوان موجود در این هنر آیینی باشد توسعه‌های عجیبی حتی در سازه‌های معماری و هنرهای به ظاهر غیرمرتبط داد، اگرچه مانند بسیاری دیگر از هنرهای سنتی اوریگامی را از معانی عمیق قدسی یا سنتی آغازین خود تهی کرد.

حالا اوریگامی یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین راه‌های فرم‌سازی‌ست. ماتیو جئورجر، که امروز یکی از اساتید اوریگامی در دنیا به حساب می‌آید، با ساخت ۱۲۰ کارکتر جان‌دار به صورت اوریگامی ظرفیت‌های فرم‌سازی فوق‌العاده این هنر را به ما نشان می‌دهد.

هنرمندی ژاپنی به نام هیدکی توکوشیگه (که البته چندی‌ست مرده) با استخوان‌ها و عناصر فریزشده بدن موش‌های آزمایش‌گاهی اقدام به ساخت گل‌هایی یخی و سفیدرنگ می‌کند. او در مورد فلسفه کارهای خود می‌گوید که رابطه ما با استخوان‌ها و سابقه مجسمه‌سازی با استخوان از قدیم در میان جوامع بشری بوده است ولی در نگاه مدرن، نگاه‌ها به این مساله کمی انتقادی شده است! مشمئز کننده تر زمانی‌ست که فرآیند ساخت این گونه مجسمه‌ها را می‌خوانیم؛ خشک کردن و فریز کردن موش‌های مرده و استخراج قطعات بدن آن‌ها برای ساخت گل....

نظر شما نسبت به طراحی و ساخت آثار هنری با استخوان موجودات زنده چیست؟ به نظر شما آیا این‌ گل‌ها واقعا زیباست؟ آیا زیبایی تنها در فرم اثر هنری ست که مفهومی سیال میان اثر و موثر و تاثیر......

کارس لوورا، مستندساز فرانسوی با طی بیش از ۶۵ هزار کیلومتر مسیر در مرکز و شرق آسیا، در سفری رازآمیز و سیاحانه، موفق به ثبت و ضبط گوشه‌هایی خاص و ندیده شده از زندگی شرقی و ارائه تمام این ۶۵ هزار کیلومتر در کلیپی شش دقیقه‌ای شده است. شرق افسانه‌ای...

حرکت‌هایی چنین سیاحانه و از سر ذوق اما معطوف به فهم دقیق از تمدن مقابل، امروز دو چندان برای اهل شرق لازم است. مستندسازان جوان ما باید بروند و غرب را آن‌گونه که هست -نه آن‌گونه که نشان‌مان داده‌اند- ببینند و درک کنند و برای ما به ارمغان بیاورند.

معمار ژاپنی، کنگو کوما در یکی از آخرین پروژه‌هایی  که در ماه‌های اخیر ارائه داده، این مدرسه‌ی ابتدایی را با ترکیبی هوش‌مندانه از سنت‌های معماری ژاپنی و ره‌یافته‌های فن‌آورانه معاصر در شمال غربی توکیو طراحی کرده و ساخته است. ساختار اصلی مدرسه ابتدایی دانشگاه تیکیو از یک ردیف ۱۲ تایی کلاس درس تشکیل شده است که در برابر ردیفی از فضاهای تراس دار نیمه‌باز شکل گرفته است. مانند برخی تجربه‌های پیشین کوما، بنای سه طبقه مدرسه با شبکه‌ای از الوارهای از چوب درخت سرو با ریتمی مشخص پوشش داده شده است که در سنت ژاپنی به عناصر عمودی و افقی این شبکه به ترتیب  «رنجی» و «یاماتوباری» نام گرفته اند. ترکیب شبکه‌ی فلزی تشکیل دهنده‌ی سقف با همین سطوح چوبی عمده نوآوری استودیوی کوما در استفاده از متریال‌های معاصر در این بناست.

در اکثر متون تاریخ هنر سخن از هنرهای بومی در امتداد سیر تاریخی به هنر جهانی مدرن و پس از اون نحله‌های پسامدرن منجر می‌شه. گویا مثلا جهان در تجربه‌ مدرنیزم از روی‌کردهای بومی دست کشیده و یا به عبارتی دیگه عمر این روی‌کردها پایان پذیرفته و ده‌کده جهانی در حال تحققه. اکثر این تاریخ‌ها رو در حوالی ۱۹۶۰ نوشتند و آپدیت‌های آخر اون‌ها دربردارنده نگاهی متفاوته. بر اساس این نگاه که ناشی از تحولات بیست سال اخیره روی‌کرد تحولی دیگه وجود داره که بازگشت به نحله‌ها و سبک‌های محلی رو این بار در نقاب پسامدرنیزم نشون می‌ده.

اما در این میون به نظرم برای برخی هنرها و قالب‌های هنری محلی و بومی باید سیر متفاوتی رو تعریف کرد. هنرهایی که اصلا دست‌خوش و بازیچه مدرنیزم نشدن و به کل سیر مختص به خودشون رو طی کردند و تا امروز هم در حال تحول و شکل‌گیری هستند. نقاشی سنتی شرق آسیا یک چنین قالبیه. هنری که در پس همه اعصار آرام آرام داره راه خودش رو ادامه می‌ده و انگار چشمه های خلاقیت زاهدانه در اون هنوز که هنوزه جوشانه.

حتما بازی معروف تنگرام رو می‌شناسین. بازی کهنی که ریشه در بازی‌های آیینی چین باستان داره و به نوعی با مناسک آیین‌های باستانی چین و شرق آسیا هم در ارتباطه. همون بازی که در جست‌جوی ترکیب‌های هوش‌مندانه و نوآورانه از قطعات ساده‌ی هندسی و کشف روابط پیچیده اون‌ قطعات به منظور به دست آوردن شکل‌های پیچیده و آشناست.

تنگرام ها ترکیبات پیچیده از دو شکل پایه‌ی مثلث و مربع هستند. الگوی تنگرام با اون میزان تنوع و ظرفیت معماپردازی در عین قدرت‌های هندسی نهفته در اشکال تنگرام ، اون رو به منبع ایده‌ی بسیار خوبی برای طراحی مبلمان تبدیل می‌کنه. مبلمانی که با منطقی نظیر تنگرام در عین ظرفیت‌های معماساز و غافل‌گیرکننده‌شون بتونن دایره‌ای وسیع و غنی از اشکال و احجام رو در ترکیب‌شون به دست بدن. 

طراحی مجموعه میز زیر بر چنین نگاهی بنا شده و در نوع خودش کاری نوآورانه و دیدنیه.