خداوند کتابی دارد؛ خواندنی. گفته این کتاب در کنار خیرهایی که برای مردم دارد، حکمت را به آن‌ها می‌آموزد. بیایید به گوشه‌ای از حکمت‌هایش نظر کنیم. یاران غار، جوان‌مردانی بودند که در راه خدا و برای مبارزه با خدایان دروغین به پا خاستند؛ و از شهر بیرون رفتند. خداوند در غاری پناه‌شان داد، تا آن‌ها را برای مدتی طولانی به خواب ببرد؛ و سپس بیدار کند. آن جوان‌مردان به تمنای‌شان رسیدند؛ و گواهی شدند بر راستی وعده‌های خدا.

در بخشی از روایت خواندنی کتاب خدا از این جوان‌مردان، با توصیفی از غار پناه‌گاه‌شان مواجه می‌شویم. مواجه‌ای که آشنایان معماری را به گونه‌ای خاص با داستان درگیر می‌کند. نور خورشید به عنوان یکی از عوامل مهم شکل‌دهنده‌ی طرح معماری مورد توجه بوده‌است. در کلاس‌های طراحی معماری دانش‌گاه، بسیار پیش می‌آید که بر سر جهت نورگیری بحث شود. تا جایی که از حضور در این کلاس‌ها به یاد دارم، تاکید بر استفاده از نور شمال یا جنوب بود. جالب است! غاری که جوان‌مردان یادشده در آن پناه گرفتند هم، از نور شمال یا جنوب بهره می‌برد. در کتاب خدا گفته شده: «و خورشید را می‌بینی که وقتی طلوع می‌کند از غارشان به سمت راست میل می‌کند، و چون غروب می‌کند از سمت چپ‌شان می‌گذرد و آن‌ها در جایی فراخ از آن غار بودند. ...» به دلیل قرار گرفتن این غار به سمت یکی از دو قطب‌، خورشید، در هنگام طلوع یا غروب نمی‌توانست مستقیما بر فضای داخل غار بتابد؛ و تا عمق آن نفوذ کند. ساکنان از نور باز تابیده شده و غیر مستقیمی که به داخل راه می‌یافت بهره‌مند می‌شدند. و شاید این گونه خداوند بدن‌ها و لباس‌های‌شان را برای مدتی طولانی از فرسوده‌گی نگاه داشت.

در ادامه، تصاویری را از مکان‌هایی خواهیم دید، که گمان می‌شود، غار همان جوان‌مردان است.

شبی که از دامنه کوه پایین آمدی، شبی بود ظلمانی که پهنه‌ی فکر و اندیشه بشر را فراگرفته بود؛ این بود که با خورشید تو روزی که برخاستی و ابلاغ رسالت کردی، روز شد.

برانگیخته شدن شما، برانگیخته‌گی نوع بشر بود و بار امانتی که شما به دوش کشیدی، تمام بهانه خلقت بود.

عید مبعث شما، عید بزرگ جهان اسلام بر همه ما دوست‌داران نورتان و راه‌تان و اخلاق‌تان با برکت.

به دعای شما ... پس بخوان. بخوان به نام پروردگارت ای بهانه خلقت! بخوان که ما را بهایی نبود اگر تو او را نمی‌خواندی.

اقراء ...

کارگاه دو روزه‌ی آموزش خط کوفی، توسط استاد موسوی جزایری، مولف دانشنامه خط کوفی، در دانشگاه‌های هنر و تهران برگزار می‌گردد.

مسابقه‌ای بین‌المللی برای طراحی موزه ملی افغانستان برگزار شد و طبعا از طرف استودیوهای معماری نقاط مختلف جهان طرح‌هایی اراپه شد. طرح زیر طرح استودیوی ماتیو کینر، یک استودیوی فرانسوی-انگلیسیه که برای مسابقه ارائه شده. طرح عبارته از توده‌ای سنگین آمیخته‌ای از فضاهای پر و خالی که به صورت نیمه در خاک فرورفته و با چرخشی معنادار تداعی کننده یک میراث بزرگ نهان در دل خاکه..... اگرچه به لحاظ نگاه طراحانه معماری از برخی گوشه های این طرح به خصوص از طراحی فضای داخلی‌ش خوشم اومده اما دو نکته رو پیرامون‌ش باید بگم.

اول این که وقتی ملتی خودشون برای خودشون طراحی نکنن و کار رو به بیگانه بسپرن لاجرم باید قبول کنن نگاه از خارج به خودشون رو. باید بپذیرن که به جای ملتی فعال و رو به جلو، میراثی باستانی هستند در دل خاک و ساکن و مناسب برای غبطه خوردن. برخی بیان‌ها هرچند با احترام گفته بشن در خودشون حاوی مضامینی توهین آمیز هستند...

دوم این که برام جالب بود طراحان چنین اثری هم برای گول زدن سر کارفرما چه داستان‌ها که نمی‌گن. گفتن میدان گاهی موزه ۵۶ مترمربعه که نشون دهنده اهمیت اعداد ۷ و ۸ در اسلامه !!! :) و بعد گفته که چرا که قرآن هفت آیه داره (منظورش سوره حمد بوده) و هشت گالری موزه هم تاکید بر عدد هشت! بازی با کلمات و اعداد و حروف .... چیزی که تنها از پس تفکر پسامدرنی برمیاد که بین حقیقت و مجاز هیچ تفاوتی قائل نیست.

در ضرب‌المثلی از قرآن عالمان بدون عمل یهودی به درازگوش‌هایی تشبیه شدند که باری از اسفار (کتاب‌های) مقدس رو حمل می‌کنند و از دانش واقعی بهره ندارن. نمی‌دونم این طراح خوش‌ذوق فرانسوی آیا از این مثل مطلع بوده یا نه اما برای من و شمایی که به این ادبیات آشنا هستیم داشتن چنین قفسه کتابی در اتاق‌مون می‌تونه یک تلنگر باشه که نکنه علم بدون عمل داری و ماننده اون حیوون نجیب فقط داری صورت علم رو حمل می‌کنی؟.....

اگر از نمایی نزدیک‌تر برخی از چیزهایی که روزمره می‌خوریم رو نگاه کنیم، آیا باز هم مثل قبل بی‌توجه می‌مونیم و موقع خوردن غذا فقط به فکر سیر شدن شکم‌مون هستیم!؟

شاید بعد از دیدن این تصاویر بود که سخت به فکر این جمله قرآن افتادم که می‌فرماید : "فلینظر الانسان الی طعامه" پس باید که آدمی در غذایی که می خورد دقت کند و نگاه کند و بیاندیشد....

ذره ذره این عالم آینه‌هایی برای ذات ذوالجلاله. کافیه "نظر" کنیم.

نظر کنید به غذاهایی که روزمره می خورید:

(برای این که متوجه بشین هر کدوم چی هستن کافیه با موس روشون نگه دارین) 

 اینستالیشن  "Anything Can Break" به نوعی با نامش کامل می شه. یعنی با معرفتی پیشین که میاد و روی نگاه مخاطب می شینه اثر کامل می‌شه. تذکر این نکته که همه چیز ممکنه فرو بریزه چه میزان روان آرام برای مخاطبی می‌گذاره که زیر این توده‌ی آویزان سنگین و سیاه پا می‌گذاره؟ خیلی خوب بود....

خب! حالا اگه یه نامی بیاد روی این عالم  و بهمون بگه همه این عالم ممکنه فروبریزه چقدر در قدم‌ زدن های هر روزمون و زندگی معمول‌مون آروم می گیریم!؟
می دونین چیه؟ کسی آمده و گفته نام این دنیا "دارالفنا" ست. یعنی خانه نابودشونده.... خانه نابودی. یعنی نه این که ممکنه که حتما فروخواهد ریخت....

چه میزان اعتماد براتون می مونه به این دنیا؟ اگر که مخاطب این اینستالیشن بزرگ بشین....
پیش به سوی دارالبقا.
بی توجه به دارالفنا... عالمی که فروخواهد ریخت.

 

مفاهیم پنهان کتیبه‌ها در معماری اسلامی
یانون‌دیزاین - نوشین ناگهانی (دانش‌جوی کارشناس ارشد معماری؛ دانش‌گاه تربیت مدرس)
———-

 چند روز پیش در رسانه های جمعی صحبت هایی از حجت الاسلام و المسلمین قرائتی منتشر شد که انتقادهایی به جا و خوب از روند مزورانه و مسرفانه تبلیغات دین و فرهنگی بود. از جمله این انتقادات، انتقادی مهم در باب پرهیز از اسراف و تجمل در ساخت مساجد و هنرهای وابسته به آن بود که آقای قرائتی با بیانی جالب -مانند همیشه- گفته بودند: "اینکه بودجه صرف نمایشگاه قرآن یا فلان کاشی‌کاری می‌شود که خط آن را هیچ جنّی نمی‌تواند بخواند، چه بهر‌ه‌ای برای اسلام دارد؟! " +
اگرچه روی اصلی این سخن با اسراف و در نهی از اسراف است و سخنی حق و حتی به نوعی درد امروز معماری مذهبی-اسلامی ماست، اما برداشتی دیگر از این صحبت‌ها ابهام‌هایی در زمینه ارزش‌های هنری نهفته در آثار معماری اسلامی نظیر کاشی‌کاری ها بوجود می‌آورد و پرسشی مهم را مطرح می‌نمود که به راستی اهداف نهفته در کاشی‌کاری ها و خوش‌نویسی کتیبه‌های اسمای الاهی در مساجد و مراکز مذهبی جهان اسلام چه بوده است و امروز در عصر جدید چه باید کرد؟

پیکر بی‌جان مساجد در موزه-شهر اصفهان
یانون‌دیزاین - صادق لطفی زاده (دانش‌جوی کارشناس معماری؛ دانش‌گاه هنر)
———-

ص. لطفی زاده در یادداشت درددل گونه‌ی دیگری که برای یانون‌دیزاین فرستاده است، این بار از خالی شدن هویت و روح از کالبد هنرهای موسوم به هنراسلامی به خصوص مساجد جهان اسلام می گوید. از تجربه سفری به اصفهان، پایتخت فرهنگی جهان اسلام می گوید و آن چه در آن جا دیده است و دردی که پیدا کرده. در این یادداشت در ادامه از وضعیت تمدن اخیر و جایگاه و معنای هنر اسلامی در آن سخن به میان آمده است و راه رسیدن به معنایی درست از هنر و معماری اسلامی و تدوین اصول آن، ورود از دروازه تفقه دینی برشمرده شده است. به راستی آیا توجه لازم به این موضوع امروز در میان جامعه متخصص هنر از یک سو و از سویی دیگر در میان بدنه ملت اسلامی وجود دارد؟