باغ کتاب تهران، یکی از پروژه‌های شهری وسیع چند سال اخیر کشور است که حالا با گذشت چند سال به خوبی هم مورد استقبال مخاطب‌های تهرانی قرارگرفته است. باغ کتاب اگرچه نام‌ش «باغ» کتاب است اما به واقع ساختمانی آهنی و بتنی‌ است که به نوعی نمایشگاهی مدرن برای کتاب در پایتخت است. حالا مقایسه کنید باغ کتاب تهران را با این پروژه. 

این پروژه در منطقه مگابنگنا از کشور تایلند در زیربنایی ۵۸ هزارمتری در سال ۲۰۱۸، شباهت زیادی با پروژه‌ی باغ کتاب تهران دارد و به خصوص در منظر شهری و خط آسمان‌ش کاملا یادآور باغ کتاب است. مشاور پروژه مشاوری تایلندی به نام «هم‌کاران منظر» است. اختلاف نوع نگاه به طبیعت در دو پروژه، از پروژه‌ی تایلندی ساختاری ساخته که گویی روی بخشی از طبیعت سقفی صدالبته مدرن کشیده شده است و طبیعت به نحوی کاملا غیرقابل کنترل و دوست‌داشتنی تا عمق فضا نفوذ کرده است اما در نقظه‌ی مقابل باغ کتاب تهران بسیار «معماری زده» است! و اجازه  نمی‌دهد طبیعت از پشت شیشه‌ها به داخل بیاید.

البته که باید تفاوت دو اقلیم و پوشش گیاهی متفاوت‌شان را مدنظر قرار داد. بلاخره تایلند با اقلیم استوایی و هوای خاص‌ش طبیعت بی‌محابایی نسبت به تهران دارد و طبیعت جور دیگری خود را نشان می‌دهد.

ساختمان‌های امروز هزینه‌بری زیادی دارند. برای همین است که دادوبیداد جریان‌های سبز و طبیعت‌گرا برای رسیدن به معماری و تمدنی سبز و با حداقل انرژی مصرفی حداقل در ساختمان‌سازی مورد توجه دنیا قرار دارد. امروز در جهان خانه‌هایی که به فکر کم‌کردن نیاز به تاسیسات مکانیکی و انرژی‌های مصرفی هستند و برای رسیدن به این سوداها هزینه می‌کنند کم نیستند.

طراحی این خانه در شهر گامبای پاناما بر همین اساس رقم خورده است. کارفرما در کنار حفظ گذشته ساختمان، از طراح خواسته‌است تا ساختمانی با حداقل نیاز به سیستم‌های حرارتی و برودتی مکانیکی طراحی کند و از ظرفیت‌های آب و هوای گرم‌سیری نهایت استفاده بشود. طراح علاوه بر انتخاب تنها ۲۵ درصد از زمین ۴۸۰ متری، برای ساخت و پوشش گیاهی مفصلی که در ۷۵ درصد باقی‌مانده درنظر می‌گیرد، با استفاده از سطوح و بافت‌های تراوا، مصالح بومی، سایه‌اندازی و کنترل بازشوهای معقول و خلاصه راه‌کارهای مختلف بومی اقلیمی به طرحی بی نیاز از تاسیسات مکانیکی برای رسیدن به آسایش محیطی خود می‌رسد.

آیا برای معماری پایدار و داشتن بنایی با مصرف بهینهﻯ انرژی ناچار به استفاده از تکنولوژی هستیم؟

در سال ۲۰۰۳ یک مرکز هنرهای درمانی چینی در ایالت ارگان ایالات متحده ساخته شد. در طراحی و ساخت این مرکز از راﻩکارهای سنتی برای رسیدن به یک معماری پایدار استفاده شده؛ به عنوان مثال ضخامت دیوارها زیاد است، و مقاومت حرارتی بالایی دارند؛ و در ساخت آنﻫﺎ از مصالح بومی و طبیعی مانند گل و برادهﻯ چوب استفاده شده  است.

با استفاده از راﻩکارهای اصطلاحا غیر فعال در زمینهﻯ تنظیم شرایط محیطی، این مرکز درمانی از نظر مصرف انرژی به یک بنای بهینه تبدیل شده است.

با وجود بحران‌های جدی حاکم بر معماری معاصر و به طور ویژه بلند‌مرتبه‌سازی، کم‌تر کسی فکر می‌کند آینده تمدن بشری می‌تواند راهی به جز بلندمرتبه‌سازی را برای مهار نیازهای جمعیت روبه‌رشد بشری اتخاد کند. بنابراین ایده‌های نو در بلندمرتبه سازی و طراحی آسمان‌خراش‌ها هنوز هم خریدار دارد. یکی از مسابقات مشهور این عرصه مسابقه طراحی آسمان‌خراش eVolo است که چند سالی‌ست در حال برگزاری ست. ایده‌های متعددی در مسابقات eVolo عرضه می‌شود؛ از توده‌های عظیم مسکونی پرینت‌ سه‌بعدی شده تا برج‌هایی که انرژی خود را از زباله‌های ساکنین خود به دست می‌آورند؛ نقطه‌ی مشترک میان این راه‌کارها توجه به اقلیم و چالش‌های زیستی جهان آینده است. 

طرح‌های نخست این پست، طرح‌های برتر تقدیری و سه طرح آخر، برندگان اصلی مسابقه هستند. راستی چند روزی را به دلیل عدم اتصال درست و حسابی به این تور جهانی، نتوانستم یانون‌دیزاین را آپدیت کنم. شرمنده

این بنا ترکیب یک هتل ۱۵ اتاقه و یک بازارچه محلی با تمرکز بر فروش محصولات محلیه. این دو بخش در همون لابی و آتریوم میونی با هم تماس پیدا می‌کنن که در ادامه تصاویری ازش می بینین. وقتی از معماری آمیخته‌گی با فرهنگ و سنتی قدیمی مراد بشه دیگه نمی‌شه به راحتی از عناصر ساختمانی معماری مدرن و متریال‌های صنعتی اون هم به نحوی بی‌پروا استفاده کرد. و به طور ویژه اون که خیلی اوقات برای اتصال کالبد به خاطرات و حال و هوای فرهنگ سنتی لازمه معمار بکوشه.

در این بنا گروه معماران به خوبی تونستن با نوآوری در به کارگیری عناصر بومی و سنتی که با موضوع کشاورزی و محصولات بومی اقلیم ژاپن هم هماهنگه، به بنایی با هویت مشخص فرهنگی دست پیدا کنن. حتی در این میون انتخاب این معماران در بخش نما موفق‌تر از انتخاب متریال و نحوه‌ی فضاسازی داخلی بناست چرا که صادقانه تر و متناسب‌تر انتخاب شده و مانند داخل به صورت نمایشی با طبیعت تطبیق نداره.

ساخت یک برج از یونجه‌های بسته‌بندی شده برای شرکت در مسابقه‌ی نماد کشاورزی حرکتی هوش‌مندانه و البته پر از بحثه.

از یک طرف پارادوکسی بین مفهوم یادمان و بنایی با استفاده از متریال‌های موقتی هست و نوعی تقابل ماندگاری و زودگذری ....

از سوی دیگه قرار دادن برجی بلند از الیافی گیاهی در کنار جاده‌ای که هر روزه ماشین‌های زیادی برای رسیدن به شهر از آن عبور می‌کنن یک جور تلنگره به بشر مدرن تمدن زده صنعتی. شاید برای همین هم باشه که طراحا از فرم‌های زیگورات شکل برای طراحی پایه برج و حتی شکل دهی به بخش بلند اون استفاده کردند؛ نوعی بهره‌گیری از آغازین دست‌ساخته های بشری و اشاره به ریشه‌های سنت.

طراح در کنار این دو نگاه ارزش‌مند که در کار گنجونده، اشاره ای هم به معماری و طراحی پایدار و استفاده از مصالح طبیعی داشته و در کنار همه این حرف‌های مفهومی، سعی کرده بنا در مقیاس کاربردی‌ش دارای تنوع کاربردی خوبی باشه که جواب‌گوی سطوح مختلف برخورد با خودش باشه. از سکوهای نشستن تا امکان بالارفتن از بنا تا اتاقک داخلی که امکان جمع‌شدن‌های محدود رو فراهم می‌کنه....

استادیوم صخره‌ای نام یک طرح معماری روبه جلو و تا حدودی شجاعانه ست که سطحی جدید از پایداری و هماهنگی با طبیعت رو نظر داره.
در این طرح معماری بنا بر استقرار ورزشگاه در بستری از زمین مجاور شهره که به ما امکان سکوسازی طبیعی می ده و کم‌تر توده‌ای نیازه بر روی زمین بنا بشه. اول بار بود که راه‌کارهای سنتی معماری اقلیمی نظیر آمیختگی با بستر رو در یک طرح در ابعاد بزرگ و برای بنایی مثل ورزشگاه می دیدم.

 

ساخت سنتی معماری اکثر سرزمین‌ها (اختصاص به ایران زمین خودمون نداره ها) هنوز هم که هنوزه برای نیازهای امروز بشری حرفی برای گفتن داره؛

می دونین چیه؟ من فکر می کنم جریان مدرن در معماری و صنعتی سازی کلانی که الان همه دنیا رو دربرگرفته مسیری نادرست در سیر معماری بشریه. ما نباید به بهانه‌ی نیاز به ساخت سریع و آسان و انبوه و به بهانه رشد صنعتی و چه و چه به این سمت می رفتیم! نه که این نیازها نبوده باشه اما برخی ش اصیل نبود و برخی‌ش هم راه‌حل‌های متفاوت دیگری داشت ..... ما لاجرم روزی باید برگردیم از این بی‌راهه؛ چه خوب که اون روز چندان دیر نشده باشه

چه قدر خوب این ساخت سنتی بومی به نیازی کامل متناسب با امروز داره جواب می‌ده.

در تاریخ معاصر مغرب زمین کسی هست به نام سانت الیا. این بنده خدا در زمانه ای که هنوز خبری از این شهرنشینی حمل و نقل محور و این پل‌ها و راه‌های بزرگ و این ترن‌ها و خطوط متروی پیچیده در شهرها نبود، اتودهایی ارائه داد که در اون ها آرمان‌شهر معاصر رو به تصویر می‌کشید.

اگرچه اون سال‌ها برخی به اتودهای او نگاه چپ چپ می‌کردند و تحت عنوان جنبش فوتوریسم دسته بندی شدند و به عنوان جریانی زودگذر شناخته شدند اما امروز اگر کسی نگاهی به شهر‌های بزرگ بندازه و نگاهی هم به اتودهای سانت الیا بکنه حتما در نگاه‌ش شباهت زیاد این‌ها به هم جلب توجه خواهد کرد. انگار که سانت الیا می دیده داریم به کدام سو می ریم.....

ند اسکات در اتودهای ترسیمی که برای پارک سینت جیمز لندن زده صورتی فوتوریستی ارائه داده که به راه‌کارهای شایع سال‌های اخیر تحت عناوین راه‌کارهای سبز یا پایدار به شدت نظر دارند. با توجه به چیزهایی که در مورد سانت الیا و اتودهاش بر ما گذشته؛
فکر می کنین روزی برسه که جمیز پارک لندن تا پارک لاله تهران این طوری بشن....؟

 با یک کار خوب و شایسته مطالعه روبه رو هستیم؛ John Lin استاد معماری دانشگاه هنگ کنگ برای خودش خانه‌ای روستایی با نام "خانه ای برای تمام فصول" طراحی کرده و ساخته که به نوعی خودبسنده است و سعی داره محتاج فضای بیرون از خودش نباشه.

این چنین طرح هایی که هم از ظرفیت های استحکام بخشی تکنولوژی بهره برده و هم به دنبال هرچه همراه تر بودن با طبیعته ،  آخرین جواب تمدن اخیر به زندگی انسانه به نوعی. چرا که جمیع تجربه های قرون اخیر به بن بست هایی فجیع منتهی شدن . خب لاجرم دوستان توجه دارند که اگر بخواین در این آخرین راه‌کار بشر زندگی کنین برخی راحتی های مرسوم و از سر شکم سیری زندگی های امروز رو باید کنار بگذاریم. مثلا شما باید به همون کود حیوانی و جمع باران و .... مدام رسیدگی کنین یا حتی آستانه آسایش در این طور نگاه‌ها با چیزی که الان در خانه هاتون در فصول گرم و سرد تجربه می کنین فرق هایی داره و بیشتر شبیه برخورد روستایی های ما با گرما و سرماست...

خدا کنه ما از اونا نباشیم.