معماران ژوردی پیگ دیواره‌ی صلب یک طرف بنای خود را با الگویی هندسی پوشانده‌اند. موضوعی که ما معمولا کم‌تر به آن توجه می‌کنیم و جبهه‌های غیرنورگیر ساخت‌مان را غالبا با سیمان سفید اندود کرده که گاهی شهرداری هم از آن به عنوان بومی سفید استفاده می‌کند! البته در طرح این خانه‌ی مسکونی جبهه‌ی نوگیر برای حفظ حریم و آسایش صوتی به‌تر، از خیابان روی گردانده و به سوی پارک کناری گشوده شده است، بنابراین این سمت از بنا دید زیادی از خیابان دارد. این انتخاب ابتدایی، الگویی را برای آن‌ها به وحود آورد تا در فضای داخلی بنا نیز از پوششی مشابه استفاده کنند و موجب یک امتداد بصری در بنا شوند. 

 

دبیرستان ژواهوای به عنوان یک مرکز چندمنظوره و با روی‌کرد انرژی پای‌دار، در شهر تیانجین چین ساخته شده است. بخش آموزشی این مجموعه ساختاری یک‌پارچه دارد که با چرخش صد و هشتاد درجه‌ای، حیاطی مرکزی به وجود آورده و امکان نورگیری دوطرفه را فراهم می‌کند.

نکته‌ی قابل توجه در این ساخت‌مان، قاب قرمز رنگی است که به شکلی جسورانه دورتادور بنا را پوشانده است. فرم و رنگ این قاب سرتاسری و هویت بخش، در نگاه اول یادآور سقف‌های سنتی چینی است که با رنگی مشابه، گوشه‌هایی تیز و شکسته دارند. این رنگ گرم و متمایز به خصوص در ساخت‌مان خواب‌گاه،‌ هم‌چون کادری به دور یک تصویر، مجموعه را از منظر پیرامون‌ش جدا کرده و آن را جلوه‌ی خاص و شاداب بخشیده است.

یکی از ۶ طرح برگزیده‌‌ی جایزه‌ی معماری‌های پیش‌رو، مجتمعی است متشکل از چند ساخت‌مان اداری، که توسط طراحان هیما و نادا در مغولستان طراحی شده است. طراحان که برای گنجاندن تعداد زیادی فضای اداری در زمینی به مساحت ۱۲ هزار متر مربع، چاره‌ای جز اسقرار متراکم توده‌ها نداشتند، تدبیری خلاقانه اندیشیده‌اند. آن‌ها مکعب‌هایی با ابعاد گوناگون و زوایایی متفاوت را با یک‌دیگر تداخل داده‌اند،‌ به نحوی که همه‌ی ساخت‌مان‌ها کلیت یک‌پارچه را تشکیل می‌دهند و ورودی ساخت‌مان‌ها در فضای مشترک بین آن‌ها و با برشی زاویه‌دار از هر مکعب ایجاد می‌شود. این برش‌ها که در قسمت‌های مختلف این احجام به مقاصد گوناگونی ایجاد شده‌اند، در کنار نمای سنگی چندوجهی درنظرگرفته شده، تناسب هندسی خوبی دارند و مجموعه‌ی طرح را ظاهری طبیعی می‌بخشند. سنگ‌ نمای جالب این بنا به دلیل حجیم بودن و بیرون‌زده‌گی، نورگیری مطلوب در فصول سرد و گرم را نیز تسهیل می‌کند. 

چه‌طور می‌شود بدون استفاده از آدرس و تابلو، ساخت‌مان‌ها و هویت‌شان را تشخیص داد؟ با استفاده از رنگ و کارهای گرافیکی؟ معماری متفاوت؟ یا روش‌های دیگر؟ کاری که معماران اناگرام در دهلی انجام داده‌اند تا حد زیادی به این هدف نزدیک شده است. آن‌ها برای رسیدن به هویت یک شرکت تبلیغاتی در معماری خود، از لوگوی آن بهره برده‌اند. نمای مجوف آلومینیومی این ساخت‌مان علاوه بر فیلتر کردن نور و گرما، در مرکز خود با قطعاتی متحرک حرف P را نمایش می‌دهد که معرف لوگوی این شرکت است. به هنگام وزش باد تنها همین قطعات رنگی به حرکت درخواهند آمد و نظر عابران را به خود جلب می‌کند. یه جز ایده‌های مربوط به هویت سازمانی این شرکت، نحوه‌ی برخورد با مسئله‌ی نورگیری در این ساخت‌مان هم جالب توجه است. 

مکان‌های پرجمعیت و متراکمی مانند حومه‌ی شهر توکیو، معمولا چالش‌های جالبی را برای معماران پدید می‌آورند. مساحت محدود برای ساخت، فاصله‌ی بسیار کم با همسایه‌ها و چندین موضوع دیگر که معمار بایستی هم‌زمان به همه‌ی آن‌ها پاسخ دهند. شرکت فلت هاوس، در زیربنایی 27 متر مربعی یک خانه‌ی مسکونی و یک فروش‌گاه بیسکوییت را طراحی کرده‌ است. در چنین بافت متراکمی، مسئله‌ی نورگیری و دید بناها به هم از جمله مسائل مهم در طراحی است، به خصوص که در این خانه، معمار ژاپنی در سه طبقه، هفت تراز ارتفاعی را ایجاد کرده است که در شرایط عادی تامین نور این ترازها کاری سخت خواهد بود. بنابراین شرکت فلت هاوس تصمیم به شکل‌دهی به ساختمان به صورتی نامتعارف و منشوری و استفاده از پنجره‌هایی با فرم‌های شکسته و با برش‌هایی در مقاطع مختلف ساخت‌مان گرفت، بدین ترتیب  که با نورگیری از بالا و بدنه‌ها نور را به تمامی طبقات برسانند.

این روزها از اخبار آسوشیتدپرس تا بیست و سی صحبت از خانه سه طبقه شریفی‌ها در تهران را می‌شنویم. خانه‌ای که توسط دفتر معماری علی‌رضا تغابنی و به منظور پاسخ‌گویی به دو صورت مساله جدی معماری خودمان یعنی تفاوت‌های اقلیمی زمستان و تابستان ما و دیگری نیاز به حریم و امکان درون‌گرایی در عین بیرون‌گرایی با ارائه راه‌کاری مکانیکی طراحی و اجرا شده است. متاسفانه مثل خیلی چیزهای دیگر سایه سنگین سیاست و پروپاگاندا مانع دیده شدن درست طرح شد. از خبرگزاری‌های خارجی که به طعنه از معماری مدرن و لوکس در تهران گفتند تا واحد مرکزی خبر که جولان صاحبان سرمایه را در مقابل ال‌سی‌دی‌های غول‌پیکر استودیو پخش به نقد کشید.... اما خانه شریفی‌ها -اگر نقدهایی حرفه‌ای برمی‌داشت- اتفاقا شریف‌تر از این نقدها بود.

شکی نیست که سرمایه‌داران بسیاری در خلا حاکمیتی و قانونی امروز کشور، سرمایه‌های وسیعی را مصروف امور نازله و کم‌بازده برای کشور کرده‌اند و امروز فاصله طبقاتی و ناهنجاری‌های رفتاری زیادی از این ناحیه گریبان‌گیر ماست. اما خانه شریفی‌ها اتفاقا نقطه حداقل عاقلانه این لوکس‌گرایی ست. شریفی‌ها اگر این چنین طراحی نمی‌شد یک بنای پرکار و پرخرج نما رومی سنگی نظیر خانه بسیاری از مسئولین سرمایه‌دار دولت‌های سرمایه‌داری در ایران می‌شد. اما با هم‌راهی کارفرما و طراحی معقول و نوآورانه معماران، امروز خانه‌ای داریم که تلاشی برای حل معضلات معماری‌ست. خانه‌ای که پذیرفته در مسابقه تراکم شرکت نکند و کم‌تر از حد معمول بسازد اما تابستان و زمستان‌ش با چرخش‌های مکانیکی حساب شده، تغییرات معقول دارد و فراخور نیازهای حریمی نیز می‌تواند جمع بشود یا خود را نشان بدهد...

حتما خانه‌ها، فضاها یا حتی بخش‌های خاصی از بناهای معماری را دیده‌اید که به دلیل موقعیت خاص‌شان نور طبیعی نمی‌گیرند. این بخش‌ها معمولا اصطلاحا فضاهایی مرده هستند. فضاهایی سرد و تاریک و دوست‌نداشتنی. امروز معمولا برای رفع چنین فضاهایی با دادن بخشی از زمین و کم‌کردن بخش‌هایی از توده نور مستقیم را هرچند به صورت یک نورگیر محدود سقفی به آن‌جا می‌رسانند. اما در آینده چه؟ coelux یک نوآوری فن‌آورانه جدید است. به کمک آن شما به جای دادن بخشی از زمین و تعبیه نورگیر، یک صفحه‌ی متشکل از LED های مخصوص درست مانند یک مانیتور بزرگ را روی دیوار یا سقف فضا نصب می‌کنید. مانیتور بزرگ با تابش خاص خود، نوری معادل نور خورشید را با الگوی تغییرات نور آن در طول روز در فضا اعمال می‌کند.

نمی‌دانم شما این اختراع را خیری برای بشر تلقی می‌کنید یا نه اما به جز مشکلاتی که معمولا در آینده گریبان‌گیر چنین ابداعات بیگانه با طبیعت می‌شود، من این نوع استقلال از طبیعت را معادل سقوط بشر می‌بینم؛ سقوطی که حالا چون هنوز بین و زمین و آسمان هستیم دردمان نمی‌گیرد. خیلی زود با رسیدن به زمین و محکم به زمین سخت خوردن متنبه می‌شویم؛ اما گاهی خیلی دیر خواهد بود.

استودیو ژاپنی معماران تاتو در طرح این سرویس‌ بهداشتی عمومی، با جای‌گزینی برخی سفال‌های پوشش سقف با مدول‌های شفاف نورگذر، بدون طراحی و تعبیه نورگیر و تغییر جدی در فرم بیرونی ساختمان به روشنایی معقولی برای فضای داخل این ساختمان کوچک دست پیدا کرده است. مجموعه مورد نظر پلان متفاوت و قابل توجهی نیز دارد که به طور ویژه دوستان معمارم را به دیدن آن دعوت می‌کنم.