آیا راه‌پله صرفا یک عنصر عمل‌کردی است که دو تراز ارتفاع را به هم متصل می‌کند؟ یا این‌که می‌توان از دیدی متفاوت نیز به آن نگریست؟ استودیو سوپرماشین پله‌کانی بتنی را در تایلند ساخته است که انگار دیواره‌های یک ماز را از روی زمین برداشته و در ارتفاع‌های گوناگون قرار داده‌اند. این سازه‌ی بتنی برای جشن صدسالگی گروه سیمان سیام طراحی شده که پیش از هر چیز نشان‌گر توان‌مندی این گروه در کار با این نوع مصالح است. جایی که طراحی معمارانه توان‌مندی یک شرکت مصالح ساخت‌مانی را با تاثیرگذاری بیش‌تر نمایش می‌دهد. گروه طراح ایده‌ی خود را از زمین های بازی الهام گرفته‌اند و برای استفاده‌ی هم‌زمان اعضای خانواده از چنین فضایی، پلکانی تو در تو با تجارب فضایی و چشم‌اندازهای متنوع طراحی کرده‌اند. شیب پله‌ها به گونه‌ای است که طی آن‌ها راحت‌تر صورت بگیرد، از همین رو آن‌ها اسم این اثر را «برج ده کالری» نام گذاشته اند، به این معنا که بالا رفتن از آن تنها ده کالری از شما انرژی خواهد گرفت!

واقعه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ بی‌شک یکی از مهم‌ترین و البته به زعم من بعد از انقلاب اسلامی ایران مهم‌ترین واقعه بعد از جنگ‌های جهانی اروپایی بود. حداقل از حیث تاثیراتی که این واقعه بر دنیای معاصر گذاشت باید اذعان کنیم که حتی همه‌ی ادعاها و تحقیقاتی که سعی در اثبات برنامه‌ریزی از پیش این واقعه دارد هیچ‌کدام بزرگی و تاثیرگذاری آن را منکر نمی‌شوند.

بعد از تخریب شدن برج‌های مشهور تجارت جهانی، سیاست‌گذاران امریکایی تصمیم به ساخت موزه و یادمان ملی واقعه یازده سپتامبر بر محل این حادثه کردند که اگرچه هنوز به بهره‌برداری نرسیده اما به واسطه‌ی کیفیت طراحی فوق‌العاده خاص خود از مراحل آغازین احداث مورد توجه رسانه‌های طراحی و هنر قرارگرفته است. یادمان از دو حفره‌ی بزرگ دو خلا وسیع در نسبت پلانی مشابهی با دو برج تجارت جهانی در بخشی از زمین دو برج تشکیل شده‌است که در کنار برج جدید تجارت جهانی طراحی دانیل لیبسکیند در بخش دیگری از زمین مورد نظر با ایجاد پارادوکسی قوی خودنمایی می کنند. برجی بلند و کشیده در مقابل حفره‌ای عمیق و گودالی که با پمپاژ آب مداوم بر روی لبه‌های آن گردابی همیشه‌گی را ایجاد می‌کند.

این روزها از ایران قربانی تروریسم در سطح شهر و با بنرهای موقتی و استندهایی با ظرفیت بیان محدود سخن زیاد می‌شنویم! اما هیچ وقت یک کار ماندگار و پرابهت و در ابعاد جهانی انجام نمی‌دهیم تا تروریسم واقعی را به جهان نشان دهیم.

قبل از این هم پلی را در یانون‌دیزاین دیده بودیم که ایجاد شکافی در میان آب رودخانه سعی کرده‌بود تا به فلسفه‌ی نام‌گذاری‌ش نزدیک باشد. نام آن پل، پل موسی بود! اما در پل موسی با یک ایده نوآورانه فن‌آورانه روبه‌رو نبودیم و تنها به مدد ساخت خوب و پیچیده یک شکاف کامل در میان یک رودخانه ایجاد شده بود. (هرچند اصلا کار راحتی نیست)

اما در یادبود واسلاو هاول با فن‌آوری روبه‌جلویی مواجه هستیم که به آب اجازه می‌دهد در عین حرکت و حفظ سیالیت و ایجاد حسی غریب برای مخاطب خیلی حساب شده طغیان بکند و در واقع آن را کنترل می‌کنند. اسلاو هاول یکی از آن غربی‌هایی‌ست که در دوران کمونیسم در مقابل جریان کمونیستی به نفع جریان لیبرالی غربی ایستادگی می‌کند و حالا برای یادبود او، طراح سنکل اقدام به ساخت مسیری ۷۵ متری (معادل عمر ۷۵ ساله هاول و به معنای ۷۵ سال مقاومت و ایستادگی !!!) با عرض ۵ متر و عمق ۲ متر، به صورت مستقل و مقاوم در برابر جریان شدید آب کرده است که در مقابل آپارتمان مسکونی هاول از اسکله جدا می‌شود و با حفظ جهت جرکت خود و ایستادگی در برابر جریان آب تعریف می‌شود. برای رسیدن به آن لازم است از قایق استفاده کنید تا از اسکله به داخل فضای یادمان دست پیدا کنید. و ....

برای قهرمان‌های خودمان، برای نکوداشت بزرگان مقاومت‌ و ایثار -که به حق مردان ایستادگی بودند نه به مدد رسانه و پول و ...- چه کرده‌ایم؟

گروه معماری TEN به درخواست مسئوولان امر، تصمیم گرفتند برای یادبود صدوپنجاهمین سال‌گرد نبرد معروف پوئبلا که در اون سربازان مکزیکی، در پنجم می ۱۸۶۲ متجاوزین فرانسوی رو شکست می دن و از مکزیک بیرون می‌کنن، سایت اون نبرد رو به صورت منظرسازی متفاوتی طراحی کنن.

در این طراحی علاوه بر طراحی نمادین دو جبهه جنگ در سایت با استفاده از فراز و نشیب‌های حساب شده سعی در القای این تقابل کردند و با ترکیب هدف‌مند شبکه‌ی درختان با بستر طراحی شده به طور نمادین حضور سربازان خودشون رو در اون جنگ پاس‌داشتند...... نفس این مساله یعنی طراحی منظر و لنداسکیپ به عنوان یادبود یک مساله مورد توجه من قرار داره

بی دلیل مترادف ذهن ما شده که تا صحبت از یادبود و یادمانه به یاد مجسمه هایی بزرگ و پراحساس و غالبا پر انرژی بیافتیم و اصلا یک سایت معماری رو به عنوان یاد یک موضوع نتونیم بپذیریم در حالی که سایت های منظرسازی معماری به واسطه حضور و استفاده کار از اون‌ها به مراتب می‌تونن بهتر و بیشتر و اثرگذارتر معرف و یاد یک مساله ی تاریخی یا یک رخ‌داد فرهنگی اجتماعی باشند.

تک درختی که به تنهایی پس از سونامی ۲۰۱۱ ژاپن باقی و برجای مونده به یادبود ۱۹ هزار کشته این حادثه توسط مسئولین امر با حفاظتی خاص و الحاق یک سازه جانبی به نماد و یادمانی از این واقعه تبدیل شده. یادمانی تاثیرگذار و به یاد ماندنی....

فکر می‌کنین روزی برسه که به یادبود که نه به دلیل مصرف بی‌رویه و ظالمانه بشر از طبیعت در جای جای جهان تک درختان باقی مانده رو این طور به یادمان‌هایی از روزگاری سبز بر روی زمین تبدیل کنند و مرثیه ای بر پایان جهان رو در پیرامون اون‌ها بخونن....

اون چیزی که باعث ابهت و عظمت و مانایی معماری های گذشته شده به نظرم در کنار نگاه امروز ما به گذشته و در کنار بزرگی ابعاد و مقیاس برخی از اون معماری‌ها، رازآمیزی برآمده از تناسبات و هندسه و البته خودبسندگی اون بناهاست.

به واقعیت یا عدم واقعیت هولوکاست و تردیدهای پیرامون‌ش کار خاصی ندارم، چرا که امروز همه مون خوب می‌دونیم واقعه اصلی هرچه بوده دست‌خوش حجم عظیمی مظلوم‌نمایی و دروغ شده، اما این بنا که به یادبود اون واقعه در چندسال اخیر در ایتالیا و توسط یهودی‌ها طراحی و اجرا شده بسیار بسیار حال و هوای ابهت معماری‌های جهان سنت رو داره. و این همه مرهون هندسه و رازآمیزی ناشی از تناسبات و البته خودبسندگی این بناست. طراحان به هیچ وجه سعی نکردند چیزی بزرگ یا خاص و با جلوه‌هایی ناشی از متریال‌های متفاوت یا کنتراست‌های رنگی فجیع عرضه کنن، اون طور که در معماری دوران معاصرمون به شدت رواج داره! اون‌ها تنها سعی کردند در تعلیقی رازآمیز بنایی حداقلی و به شدت تحت کنترل هندسه ارائه بدن.

نتیجه معرکه و دیدنیه....

طرح یادمان منطقه عملیاتی کربلای چهار یکی دیگه از طرح‌های استودیوی پنج‌اوهفته که در بلاگ‌ استودیو به صورت نشر وبی عرضه شده. در این طرح یکی از مناطق پرظرفیت مرزی جمهوری اسلامی در جنوب کشور به عنوان سایت بوده. با پایان جنگ تحمیلی، مناطق ارزش‌مندی در مرز جنگی ما با نیروهای دشمن به عنوان میراث ملی و میراث‌دار حماسه‌ای بزرگ برجا مونده. امروزه با تصمیم‌گیری‌ نهادهای ذی‌ربط متعدد روند یادمان سازی در این مناطق سرعت گرفته و بازدید و زیارت از اون‌ها هم هرساله پرشورتره. 

چیزی که خیلی آزاردهنده ست تخریب بکری و ارزش‌های فضایی این مناطق به بهانه یادمان‌سازیه که تقریبا تا به حال سرنوشت محتوم خیلی از مناطق بازسازی شده بوده. جمع‌ها و نهادهای خوب و پرشور و جوانی البته هستند که دارن سعی می‌کنن تا حدی مشکلات موجود در این وادی رو حل کنن. مثال‌ش جمع خوب بچه‌های هورنو یا حتی جمع دانش‌جویی بروبچه‌های هنری که با مجموعه مهندسی راهیان نور هم‌کاری دارند اما خب اون‌ها هم گرفتار نظرات پرتاثیر نهادهای مختلف و فرمایشات بالا به پائین و هزار و یک جور بی‌مهری هستند و با وجود همه این مسائل، محکم و پرانگیزه ایستادند تا شاید معبری واکنن در این میون.
به شخصه به جز فقر طراحی و عدم وجود نهادی متخصص و متعهد بر سر کار به جای هزاران فرمایش از سمت هزاران ارگان و نهاد، که دو دلیل عمده‌ی این سرنوشت محتوم  برای مناطق هستند، از دیگر دلایل مهم این افتضاحات رو وجود بودجه‌های سرشار و سوداهای ساختن هرچه بیشتر می‌دونم.

استودیو پنج‌اوهفت در این طرح سعی کرد گرفتار این "سودا"ی بیشتر ساختن نباشه. و البته در این تلاش، کمک و همراهی همون تیم‌های دانشجویی هم‌کار با مهندسی راهیان نور اگر نبود کاری پیش نمی‌رفت.

17 سال دیکتاتوری پینوشه در شیلی با کشته شدن هزاران جوان و انقلابی و مصلح همراهه و حالا که سال‌ها گذشته و حتی پینوشه دادگاهی شده، یاد کشته‌گان اون سال‌های خفقان چه طور باید برای نسل امروز شیلی زنده بشه؟ این انگیزه به خلق چنین اینستالیشن هوش‌مندانه‌ای از سوی آلفردو جار می‌شه.

اثر در جنب موزه یادمان حقوق بشر شهر سانتیاگوی شیلی نصب شده. در تاریکی مطلق به تالاری هدایت می‌شین و بعد در طول 90 ثانیه شبکه‌ای از هزاران نقطه سفید که به صورت دوربر پرتره کشته‌شدگان اون سال‌ها طراحی شدند، در مقابل چشمان شما شکل می‌گیره. و بعد خاموش می‌شه. تنظیم زمان‌ها به گونه‌ایه که وقتی از محیط به فضای بیرون می‌رین، در مقابل چشم خودتون و به صورت ذهنی تصویر دوربر پرتره کشته‌شدگان حک می‌شه و تا دقایقی هم بر روی اون‌چه مشاهده می‌کنین اثر این تصاویر باقی می‌مونه. این یعنی یک نوع یادآوری. یک نو تجدید خاطره؛ حتی برای نسلی که اون دوران رو ندیده.....

می‌دونین ایران بزرگ‌ترین قربانی تروریسم در جهانه؟ با بیش از 17 هزار کشته و شهید ترور....

چند کار و با چه کیفیتی برای این ظلم بزرگ انجام دادیم؟

ساخت یک برج از یونجه‌های بسته‌بندی شده برای شرکت در مسابقه‌ی نماد کشاورزی حرکتی هوش‌مندانه و البته پر از بحثه.

از یک طرف پارادوکسی بین مفهوم یادمان و بنایی با استفاده از متریال‌های موقتی هست و نوعی تقابل ماندگاری و زودگذری ....

از سوی دیگه قرار دادن برجی بلند از الیافی گیاهی در کنار جاده‌ای که هر روزه ماشین‌های زیادی برای رسیدن به شهر از آن عبور می‌کنن یک جور تلنگره به بشر مدرن تمدن زده صنعتی. شاید برای همین هم باشه که طراحا از فرم‌های زیگورات شکل برای طراحی پایه برج و حتی شکل دهی به بخش بلند اون استفاده کردند؛ نوعی بهره‌گیری از آغازین دست‌ساخته های بشری و اشاره به ریشه‌های سنت.

طراح در کنار این دو نگاه ارزش‌مند که در کار گنجونده، اشاره ای هم به معماری و طراحی پایدار و استفاده از مصالح طبیعی داشته و در کنار همه این حرف‌های مفهومی، سعی کرده بنا در مقیاس کاربردی‌ش دارای تنوع کاربردی خوبی باشه که جواب‌گوی سطوح مختلف برخورد با خودش باشه. از سکوهای نشستن تا امکان بالارفتن از بنا تا اتاقک داخلی که امکان جمع‌شدن‌های محدود رو فراهم می‌کنه....