وقتی سال اول دانش‌جویی‌م در دانش‌گاه هنر همراه با بچه‌های آتلیه دانش‌گاه به یزد و دیدار بافت تاریخی‌اش رفتیم بعد از غرق شدن در شگفتی‌ها و زیبایی‌های این بافت سنتی، و بعد از اخت شدن اندک با آن، بارها بر دولت‌های قبلی که با عبور چند خیابان بخش‌هایی از این میراث گران‌بها را با خاک یک‌سان کرده‌بودند افسوس و اعتراض سر دادم. بافت تاریخی یزد باقی‌مانده‌ای بود و هست متفاوت از خیلی از بناهای باستانی یا تاریخی ایران زمین. این بافت بافتی زنده است که در طی زمان به صورت طبیعی و البته منطقه تحولاتی داشته اما هیچ‌گاه کلیت و تمامیت خود را از دست نداده بود. اما بعد از آمدن ماشین و سوداهای توسعه شهری این بافت باید همیشه حالت تدافعی خود را حفظ می‌کرد تا مانع از زیاده‌خواهی‌های مسئولان و سودجویان گردد.

در چند روز اخیر گویا طی مصوباتی که چندی پیش بر خلاف نظر مردم و مالکین و صدالبته متخصصین کشور تصویب شده‌اند، در بافت تاریخی یزد -که به حق یکی از مهم‌ترین میراث معماری و سنتی کشور است- تخریب‌های گسترده‌ای به منظور توسعه امام‌زاده جعفر (ع) صورت پذیرفته است. این درحالی‌ست که این خانه‌های تخریب‌شده به راحتی می‌توانستند با تغییر کاربری مختصر و با حفظ کالبد اصیل و قدیمی‌شان که دربردارنده میراثی از فنون معماری و هنری ایران زمین هستند، به نیازهای توسعه امام‌زاده جواب‌ بدهند. مشکل این‌جاست که حتی امام‌زاده‌ای ساده در بافتی سنتی الگوی توسعه خود را حرمین شریفین حجاز یا حرم مطهر رضوی می‌داند و در سودای ساخت صحن و سرای وسیع است، در حالی که اصلا الگوی زیارت اسلامی و دینی چنین فضاهای شهری گسترده‌ای را طلب نمی‌کند، به خصوص اگر بخواهی در زیر آفتاب داغ تابستان یزد به زیارت بروی.....

اگر کسی دست‌ش می‌رسد اعتراضی کند، دریغ نکند. بالاتر اگر کسی می‌تواند در رشد و تغییر نگاه یک صاحب نفوذ و صاحب مسئولیت به این طور مسائل موثر باشد، کم نگذارد....

یکی از مهم‌ترین توجهاتی که در توسعه‌های بافت‌ها و مناطق مسکونی جدید باید وجود داشته باشد، شکل‌گیری بافت انسانی و معطوف به زندگی پویاست. یعنی مجموعه طراحی‌ها منجر به شکل‌گیری کالبدی نشود که بیگانه با انسان باشد. این مهم در سده اخیر به واسطه‌ی ظهور مجراهای شهری مانند خیابان‌ها و اتوبان‌ها که ناگزیر با تناسبات و قامت و رفتار اتومبیل‌ها تعریف می‌شوند خیلی سخت در سطح کلان قابل حصول است. مثلا وقتی یک اتوبان بزرگ ساخته می‌شود یا یک میدان وسیع ترافیکی دیگر نمی‌توان انتظار داشت بافت انسانی شکل بگیرد. اما در مورد بافت‌های انسانی نظیر شهرک‌سازی‌ها و شهرسازی‌های جدید یا در مورد اتوبان‌هایی که در دل بافت‌های مسکونی عبور می‌کنند چه؟ آیا این انتظار زیادی‌ست که توجه به مقام شامخ انسان و تاثیرپذیری او از کالبد زندگی‌ش را مطالبه کنیم! به شخصه در سالیان اخیر تلاش -حتی تلاش- جدی در این رابطه ندیده‌ام.

برخی طرح‌های مسکن مهر با تمام نقاط قوت و ارزشی که داشتند به صورت شهرک‌سازی‌هایی بی‌هویت در دل بیابان و آن هم به صورت چهارطبقه‌هایی تیپ در بستر باز زمین خدا ساخته شده‌اند. به واقع به عقل و تدبیر مسئولین و طراحان چنین پروژه‌هایی باید شک برد و به انصاف و تقواشان دو چندان که هیچ‌گاه برای خودشان چنان نمی‌پسندند که برای مردم پسندیدند. در توسعه‌های درون شهری نیز هیچ توجهی به مردم نمی‌شود. مثلا موفق‌ترین پروژه‌ی ادعایی سال‌های اخیر یعنی اتوبان صدر دقیقا از مرکز محله روستاهای مهمی از مجموعه شمیرانات گذشت و مسجد و حمام و مرکز محله‌هایی را تخریب کرد. بعدتر هم که در اقدامی عجیب روی خانه‌های مردم دوطبقه شد!

نمونه زیر یک طراحی مجتمع مسکونی ست که به یک بافت شبه روستایی دست پیدا کرده است.... چه می‌شد اگر مساکن مهر ما و توسعه‌های محلات ما هم به این سمت می‌رفت؟ به سمت اصیل خودمان... 

روند توسعه معماری‌های تجربی به سمت هم‌زیستی‌های نو با طبیعت در حال حرکت خواهد بود.

در تجربه‌ای جدید و متفاوت پژوهش‌گران MIT گنبدی بافته‌شده از نخ توسط بازویی رباتیک را در معرض هزاران کرم ابریشم قراردادند تا دست آخر به ساخت غرفه‌ی ابریشم با مشارکت صنعت نوین و طبیعت دست پیدا کنند. نتیجه را مشاهده می‌کنید

در انگلستان به درستی مرسومه که به شهر و بافت و پیوستار شهری بیش از تک تک بناها اهمیت داده می‌شه. این طوره که حتی محله‌هایی از چندصدسال قبل هستند که رویه محله خوب حفظ شده و تمام ساختمان ها درون‌شون تغییر کرده و امروزی شده. در چنین وضعیتی طراح معمار اگر هم بخواد یک کار امروزی و نوآورانه بکنه لازمه نهادهای مربوطه رو توجیه کنه و طرحی ارائه بده که نهایت احترام رو به بافت داشته باشه.

این مرکز فرهنگی که در جنب یک بنای مهم فرهنگی طراحی شده با وجود هندسه نوآورانه و امروزی ش با راه‌بردهایی طراحانه به خوبی در عین احترام به پیوستار بافت حرفی نو در بافت ایجاد کرده. بنا با فاصله گرفتن از تود بنای قدیمی و تطابق متریال های نما با سنگ نمای قدیمی و هندسه ای صریح که بیشتر بستری برای دیده شدن بنای قدیمیه تا اغتشاشی بصری و حرفی متفاوت تونسته به خوبی با بافت ترکیب بشه. در عین حال در سمت دیگه توده بنا حجم شیشه‌ای سبک به ترکیب‌بندی کل مجموعه و وزن‌دهی به بخش قدیمی موثر بوده

کم‌تر می‌تونیم تصور کنیم چنین روشویی‌ای درست کار کنه! الگوهای مرسوم اون‌چنان در زندگی و روی ذهن ما نشسته که چنین طرحی به سادگی می‌تونه فریب‌مون بده منتظر باشیم به محض بازکردن آب تمام کف فضا خیس خیس بشه. طرح‌هایی مانند این اصلا دنبال آشنایی‌زدایی هستند انگار.

ترکیب صفحات فلزی پرداخت نشده با بسترهای طبیعی چه در مونومان‌های مجسمه‌گون و چه در نماسازی‌ها و بناهای معماری -البته اگر حساب‌شده  و غیرمسرفانه باشه- معمولا ترکیب جاافتاده و متناسبیه. به خصوص که در پس ایام و گذر روزها، سطح فلز آرام آرام هرچه بیشتر با محیط هم‌سان می‌شه و مثلا زنگ می‌زنه و لکه‌های تصادفی جالبی ایجاد می شه.

دوست داریم در یانون‌دیزاین بیش‌تر از این‌ها میزبان پست‌های طراحی‌های ایرانی باشیم. اما این مساله لازمه‌ش همه‌گیر شدن فرهنگیه که پیرو اون هنرمندهای طراح و استودیوهای طراحی انگیزه‌مند از مراحل اتود و طراحی طرح‌هاشون تا محصول‌های نهایی کارهاشون رو سندسازی و منتشر کنن. چیزی که به شدت برای توسعه‌ی هنر ایرانی و اسلامی‌مون بهش نیازمندیم....

صادق لطفی زاده در دیدآرت، از تجربه خوبی که در آتلیه طراحی گرافیک سه‌درچهار در مورد طراحی زیارت اربعین برای انتشار در میون زائران چندین میلیونی امام حسین در روز اربعین داشتند، پستی تدوین کرده که شامل ایده‌ها و اتودهای کار نیز هست و محصول نهایی رو هم عرضه کرده. به عنوان نمونه‌ای برای همین سندسازی ضروری و به عنوان یک طراحی گرافیک دینی پرتیراژ از استودیوی هنری داخلی این کار رو در یانون‌دیزاین می بینیم:

قرار بود برای اربعین یه زیارت نامه آماده کنیم. در ادامه مراحل اتود کار رو قرار دادم، صرفا برای به اشتراک گذاشتن یک تجربه…
چند توضیح درباره پروژه و خواست‌های کارفرما.

مشابه این کار رو قرار بود با بچه های آتلیه با برگه های کاج انجام بدیم، که فعلا مقدر نشده :)

شبکه ای که با استفاده از واحدهایی مدولار و شبکه ای که روابط بین اون ها رو تعریف می کنه، ساخته می شه.

این سه تا مجموعه خیلی جالب طراحی شدند. به طوری در نسبت با یک‌دیگه طراحی شدند که در میون خودشون نوعی بافت شهری متفاوت از شهر و هویت دار درست کردند. توده‌های سه تا بنا در میون خودشون راه‌ها و کوچه‌هایی درست کردند که خیلی متفاوت از بستر شهری، منجر به خلق محله هایی جدید شده...

می دونین این چنین کاری چه میزان رابطه مردم رو با این بناهای فرهنگی بالا می بره!؟ واقعا نمی ارزه صرف بخشی از زمین به درآمد این ایجاد رابطه؟

 پوسته‌هایی با فرم‌های متنوع و بدون محدویت ، بافته شده با الیاف طبیعی حصیری.
تو خیلی جاها از ایران خودمون بافت این طور الیاف ها رو داریم. به خصوص در جنوب کشور؛ بسیاری از صنایع دستی شون از بافت های سبدطور این الیاف تشکیل  می شه. یه اهل درد مثل نادر خلیلی می خوایم که بره پیش این سنتی کارهای درس‌نخوانده اما استاد و پای یک چنین صنعت ارز‌ش‌مندی رو به وادی معماری و معماری داخلی وا کنه ؛
مشابه کاری که نادر خلیلی در مورد خانه‌های سرامیکی و استفاده از استادکارهای کوره‌ساز سنتی کرد .