در طراحی موزه‌های جنگ یا به تعبیر ما در ایران موزه دفاع یا دست‌آوردهای نظامی مهم‌تر از نمایش یک سری دست‌آورد، چگونه نمایش‌دادن آن‌هاست. این که دست‌آورد بتواند با همان روحیه‌ی قوی‌ای که در میدان عمل دارد برای مخاطب نقش بازی کند کار حساسی‌ست که از هر چیدمانی برنمی‌آید. ما معمولا در کشورمان عادت داریم به چیدمان‌های بی‌هنر و فضاهای بی‌هویت که مثل روغن ریخته نذر امام زاده دفاع مقدس‌مان کنیم. حالا که در آستانه هفته دفاع مقدس هستیم به نظرم آمد دیدن چنین چیدمان و پروژه‌ای خالی از لطف نباشد.

موزه جنگ سلطنتی بریتانیا برای توسعه خود، یک افزوده قدرت‌مند به بنای قدیمی خود را، توسط معماران مشهور فاستر و شرکا در ۲۰۱۰ طراحی و تا ۲۰۱۴ پیاده‌سازی کرده است. فضا آتریومی قوی در امتداد سازه سنتی‌ست که با چیدمانی پرقدرت از سلاح‌ها و ادوات هوایی نظامی پرشده است. توجه عمیق به کنترل نور آسمان بر روی اشیای موزه‌ای، قاب‌بندی‌های خلاقانه و حرکت حساب شده مخاطب در ترازهای ارتفاعی از نکات قوت چیدمان پیاده شده است.

تجسم سنگین مفاهیم، در هنرهای نه چندان ظریف محقق می‌شود. مثلا در معماری یا در مجسمه‌سازی ما با تجسم چگالی از مفاهیم و معانی روبه‌رو هستیم. هرچند هم که معماری از تجسم و تعریف و روایت فاصله بگیرد باز هم آخر سر خود راوی یک مفهوم یا تاریخ یا اراده است. در میان انواع تجسم‌های چگال معمارانه، گاهی موضوعاتی لطیف یا رقیق محل چالش دو چندان هستند. مثلا تا پیش از جاگرفتن شیشه در معماری، شفافیت و بیان آن به سختی از طریق معماری محقق می‌شد؛‌ هرچند در جهان سنت از همین تلاش هم نمونه‌هایی عالی وجود دارد. حالا با آمدن شیشه نفس شفافیت، بدون هیچ جهت‌گیری خاصی -که صدالبته چندان هم مورد علاقه و مورد توجه نیست- دیگر به راحتی به دست آمده است و حالا تلاش برای ارائه‌های پیچیده‌تر در جریان است.

ساخت‌مان موزه آتش در جنوب فنلاند توسط مشاورین معماری OVO طراحی شده است که نمایی تماما مسی دارد. طراحان با فرم‌پردازی جالب توجه و سیال بنا در کناره گذر خیابان اصلی و در کشیده‌گی معنادار بنا، و نیز با انتخاب هوش‌مندانه ورقه‌های مسی با ریتم خاص به عنوان پوشش نهایی بنا، نوعی تجسم چگال اما موفق را از آتش لطیف و زبانه‌کش ارائه داده‌اند؛ همان آتش لطیفی که تجسم کوبنده‌ای را نیز این روزها از خود در تهران بزرگ نشان داد!

طراح صنعتی معروف ژاپنی این بار پا در کفش معماری کرده و بزرگ‌ترین پروژه‌ی خود را اخیرا به پایان رسانده است. شرکت نندو که کارهای‌ش را بارها در یانون دیزاین دیده‌ایم (مثلا +)، فروشگاهی چهل هزار متر مربعی را در بانکوک بازطراحی کرده است. سالن‌های فروش‌گاهی که شاید مهم‌ترین شاخصه‌شان مبل‌مان درون‌شان باشد، مورد مناسبی هستند برای یک طراح مبل‌مان که استعدادهای معماری خود را نیز بسنجد!. این مجموعه‌ی فروش‌گاهی با داشتن چندین سالن مجزا که هر یک مختص یک نوع کالا است، با کانسپت‌های متفاوتی طراحی شده‌اند. نندو سعی کرده که معماری را توسط جدار‌ه‌ها به مبل‌مان متصل کند و به نظر می‌رسد که در این موضوع موفق نیز بوده است. خلوص، هندسه‌ی منتظم و البته شفافیت فضاها در غالب‌ این اتاق‌های فروش‌گاهی دیده می‌شود. طراحان سعی کرده‌اند که این ویژگی‌ها را در جداره‌ی بیرونی فروش‌گاه نیز به نمایش‌ بگذارند که مکعب‌های معلق در جداره‌ها، این نقش را به خوبی ایفا کرده‌اند. 

به نظر می‌رسد که ماهیت موزه‌ای این فضاها بر ماهیت فروش‌گاهی‌شان غلبه پیدا کرده است و شاید همین موضوع جذاب موجب شده که رسانه‌های زیادی در یکی دو روز گذشته به این کار بپردازند.

یکی از اصول مرمت ابنیه‌ی تاریخی، قابل تشخیص بودن مداخلات مرمتی از شرایط اصلی بناست. پروژه‌ای که معماران xyz در پرتغال انجام داده‌اند، بازطراحی بنایی ۱۰۰ ساله است که این اصل مرمتی به شکلی جالب در آن رعایت شده است. اگرچه این بنا از لحاظ تاریخی اهمیت خاصی نداشته و استفاده‌ی مجدد از فضاهای آن تنها دلیل بازسازی‌اش بوده است، اما طراحان برای هویت پیشین ساخت‌مان و به خصوص فنون سازه‌ای آن احترام قائل شده و مانند اشیای گران‌بهای یک موزه آن‌ها را به شکل حفاظت شده نمایش داده‌اند.

پنهان بودن همیشه‌گی سازه‌ی ساخت‌مان‌ها انسان را به دیدن‌شان کنج‌کاو می‌کند. ظهور نصفه و نیمه‌ی این سازه‌ی چوبی سال‌خورده، احتمالا برای استفاده‌کنندگان ساخت‌مان تجربه‌ی جالبی را رقم بزند. تجربه‌ای که حرف‌هایی فراتر از تماشای سازه‌های اکسپوز مدرن دارد.

مِسنِر نام اولین کوه‌نوردی است که هر ۱۴ قله‌ی بالای هشت هزار متر دنیا را فتح کرده است. در شهر تیرول ایتالیا و در ارتفاعات کوه کونپلاتز،‌موزه‌ای بنا شده به نام این کوه‌نورد که علاوه بر نمایش تاریخ‌چه و افتخارات کوه‌نوردی، بستری فراهم کرده برای ارتباطی هدایت شده و هدف‌مند با طبیعت کوه‌ستانی. معماران زاها حدید سه دری‌چه‌ی بتنی را به سوی سه قله‌ی معروف منطقه گشوده‌اند. دری‌چه‌هایی که چشم‌اندازی فوق‌العاده به طبیعت بکر اطراف دارند و یکی از آن‌ها با داشتن کنسولی بلند، امکان جلوتر رفتن از مرز کوه و دیدی پانوراما را به کاربر داده است. به دلیل سرمای زیاد این منطقه از ایتالیا، جداره‌های این موزه‌ی بتنی ضخامتی از ۴۰ تا ۷۰ سانت دارند و با قرار دادن موزه در لایه‌ای از خاک، شرایط گرمایشی را به‌بود بخشیده‌اند. این موزه که به تازه‌گی افتتاح شده، از اجرایی بسیار مناسب برخوردار است، قابلیتی که اگر نبود احتمالا بسیاری از طرح‌های حدید را در واقعیت نمی‌دیدم.

اگر ظرفیت‌‌های هنر و هنرمندان را در رفع بسیاری از نیازهای روزمره درک کنیم، احتمالا ارج و قرب بیش‌تری برای این قشر از جامعه قائل می‌شویم و پس از آن شاید آثار هنری کمی از حصر گالری‌ها خارج شوند. نمونه‌‌ی این فهم را شرکت هرمس که تولید کننده‌ی محصولات چرمی است، در سفارشی که به طراحان زیم و زو داده نشان داده است. آن‌ها از طراحان خواسته‌اند که برای ویترین فروش‌گاه‌شان اینستالیشینی را اجرا کنند. گروه طراح با استفاده از خرده‌های چرم که از کارگاه‌های این شرکت جمع‌آوری کردند دست به ساخت حیواناتی چرمی در ابعاد واقعی زدند. حیواناتی که با ساخت دقیق و تمیز خود و زیبایی خاص چرم جلو‌ه‌ای خاص گرفته‌اند. این اینستالیشن‌ها در سه قاب مختلف که مربوط به حیوانات آبی، هوایی و زمینی بودند در مقابل عابران قرار گرفتند. ایده‌ی اصلی این کار از موزه‌ی تاریخ طبیعت گرفته شد. جایی که حیوانات تاکسی درمی شده از انواع مختلف، در قاب‌هایی ویژه قرار گرفته‌اند و مراجعان برای دیدن این نمونه‌های ارزش‌مند پشت این ویترین‌ها می‌ایستند و آن‌ها را تماشا می‌کنند. حالا ویترین این فروش‌گاه تبدیل به یک موزه از حیوانات با ارزش چرمی شده که محصولات چرمی تولیدی نیز در کنار آن‌ها، دوچندان ارزش‌مند به نظر می‌‌رسند.