نیمه‌ی تمیز سورئالیسم در هنر به جای پرداخت‌های مسرفانه به مقوله‌های شهوانی و امیال نفسانی، در پی ایجاد سوال و ابهام و گاهی تعلیق در مخاطب از طریق رد تصویر‌های ذهنی معمولی زندگی و ایجاد امکان‌های بعید و گاهی نامانوس در ذهن ماست. بازی‌های هوش‌مندانه و گاهی اگرچه کاریکاتوری اما قابل پذیرش با واقعیت ملموس به ارائه صورت‌هایی متفاوت از واقعیت می‌انجامد که حتی در مواردی ممکن است رویه‌ای معمولی اما نادرست را به چالش بکشاند و از این منظر سورئالیسم تمیز چه بسا بتواند کمکی شایان به رشد ما باشد.

جوزف کولاروسو در مجموعه «بعید» خود، با ارائه صحنه‌هایی نا‌آشنا از زندگی معمول، به قول خودش تصویر زندگی‌ بی‌جان سورئالی را نمایش می‌دهد که چندان هم غیرممکن نیست. چه بسا اگر جور دیگری به پیرامون‌مان نگاه کنیم، همه چیز جور دیگری بشود.

در زمان معاصر، کشورهایی که گذشته درخشان و آینده متکی بر علم و دانشی برای خودشان نمی‌بینند بهترین بستر برای ظهور پروژه‌ها و ایده‌های متهورانه معماری هستند. پروژه‌هایی که اولا نگاه دوربین‌های رسانه‌های جهان را به سمت کشور کم‌اعتبار برمی‌گرداند و اعتباری هر چند موقتی و گذرا به آن می‌دهند و در ثانی در سودان آن هستند تا آیکون‌های معماری برای جهان آینده باشند ؛ آن‌طور که تاج محل و سلطانیه و نقش جهان و پارتنون و کلسیوم و .... برای جهان امروز هستند. کشورهایی نظیر امارات متحده عربی، قطر و مالزی و حالا این‌بار آذربایجان!

آذربایجان برای طراحی مرکز بزرگ فرهنگی یعنی مرکز فرهنگی حیدرعلی‌اف از زاها حدید، معمار خاص عراقی-انگلیسی مشهور به معماری‌های متهور و آن‌چنانی خواست تا یکی از متهورانه‌ترین معماری‌های سال‌های اخیرش را به منظور مرکزی فرهنگی در سرزمینی که انگار برای خودش هیچ فرهنگ اصیلی در نظر ندارد، طراحی و اجرا کند.

قبلا هم در حین ساخت در یانون‌دیزاین با هم این کار را دیده‌ایم، اما این بار به بهانه بازگشایی آن در ماه سپتامبر -یعنی یک ماه دیگر- و به بهانه این گپ و گفت در مورد فلسفه ساخت چنین معماری‌هایی، تصاویری از ساختمان کامل‌شده و آماده بازگشایی این مرکز فرهنگی می‌بینیم.

امروز یانون‌دیزاین مهمان مجموعه کارهای خانه طراحان انقلاب اسلامی (خط) در موضوع روز قدس و فلسطین بود و لاجرم هم فردا روز مهمی خواهد بود که اختصاص یک روز یانون‌دیزاین به این آثار مایه مباهات است.

نشنال ترولیسم، مجموعه‌ ۱۸ پوستر با بیانی خاص و ویژه و خصوصا مناسب فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی‌ست که به جنایت‌های رژیم اشغال‌گر قدس از منظری متفاوت نگاه می‌کند. 

حتما با ترول‌ها آشنا هستید. مزاحمان و ناهنجاران فضای مجازی که آرام آرام تبدیل به یک کارکتر شدند و امروز نقش‌پرداز بسیاری از طنز‌ها و انتقادات فضای مجازی هستند. طراحان در این مجموعه با هویتی بصری شبیه به هویت شبکه نشنال جئوگرافی -که به مستندهای طبیعی و شاید خصوصا حیات وحش شهرت دارد- صحنه‌هایی مستند از توحش قوم برتر(!) را در قالبی ترکیبی با شخصیت‌های ترول ارائه می‌دهند که در عین حال از مسخره‌گری نیز برخوردار هستند. 

البته بد نیست حواس‌مان باشد که مخاطب‌های بین‌المللی این پوستر‌ها عموما، همان‌هایی هستند که اخبار واقعی ملت فلسطین و مظلومیت آن‌‌ها را عموما از نقاب مسخره‌گی رسانه‌های غربی دریافت می‌کنند؛ این نیز می‌تواند وجه دیگر این مجموعه باشد. نگاهی نمادین به پوشش اخبار جهت‌دار و پوشالین رسانه‌های عمومی از وقایع و حوادث جاری در فلسطین اشغالی و کاستن شدت جنایات با مظلوم نمایی به نفع رژیم غاصب در ترکیب با ماسک‌ها و صورتک‌های معروف به ترول در فضای مجازی، 

امیدوارم جنبه طنز و مسخره‌ی این ترول‌ها پیام بسیار خشن و تاسف‌بار این صحنه‌های مستند را خدشه نکند 

گاهی تقابل و تضاد بهترین بیان برای نشان‌دادن عمق یک واقعه است. بیش از نیم‌قرن است در گوشه‌ای از عالم و اتفاقا(!) در قلب جغرافیایی و یکی از کانون‌های روحانی جهان اسلام واقعه‌ای بزرگ در حال رخ‌داد است و ما حتی در ایران که همیشه مخاطب اخبار ریز و درشت این واقعه هستیم، با گذشت این زمان بلند کم‌کم حساسیت خود را نسبت به این ظلم بزرگ از دست می‌دهیم؛ اگر خودمان را به دست رسانه‌های دنیا بسپاریم.

رسانه‌ها عموما یک روی هر واقعه -همان رویی که مناسب اهداف و آرمان و نگاه‌شان باشد- را منعکس می‌کنند. و این طبعا کمی از قدرت تصمیم‌گیری و فهم ما کم می‌کند. ما کلاه باران شادی و شعف قومی را می‌بینیم اما بارش گلوله‌ها و خمپاره‌های آن‌ها بر سر مظلومین و مردم پابرهنه را هم می بینیم؟

فردا روز قدس است. روز فریاد آزادگان عالم بر سر رژیمی که ماهیتی غصبی دارد و این یکی از هزاران جرم این سال‌های اوست. رژیمی که تا در برابر ملتی دست خالی و مظلوم تا بن دندان مسلح شده است  و با این وجود هم هنوز ایمان مردم دست خالی قوی‌تر از سلاح‌های پیش‌رفته‌ی این قوم ترسوست.

فردا روز قدس است. این دو نیمه را با هم ببینید.... 

خانه طراحان انقلاب اسلامی(خط) -که پیش از این نیز مجموعه جنگ کار تا پیروزی به سفارش آن‌ها طراحی و در یانون‌دیزاین عرضه شده بود- در اقدامی مناسب به انتشار چند بسته گرافیکی ویژه روز قدس مناسب با زبان بین‌المللی و برای استفاده در بیش از پنجاه کشور جهان، با موضوع مقاومت مردم فلسطین و ظلم رژیم صهیونیستی دست زده است. یکی از این مجموعه‌ها، ۲۶ قطعه تقابل تصویری تامل برانگیز است که شاید دقایقی به فکر وابداردمان.

ما در قبال مستضعفین عالم و به خصوص مردم مسلمان مظلوم فلسطین به شدت مسئولیم....

در سال‌های اخیر کم‌کم دارد در داخل کشورمان نیز سنت می‌شود که برای مناسب‌ت‌های مذهبی، آیینی یا ملی به طراحی لباس یا گرافیک پوشش‌های تبلیغاتی بپردازیم. اگرچه در سبک زندگی خیلی از ما این طور پوشش‌ها کم‌تر رسمی یا مناسب دانسته می‌شود اما به عنوان یک رسانه و یک قالب تبلیغات جواب خود را پس داده است و موفق هم عمل می‌کند.

کم‌تر از نصف روز به راه‌پیمایی عظیم و جهانی روز قدس مانده است. یادم هست چند سال پیش هیئت هنر اولین بار برای روز قدس تی‌شرت‌هایی متفاوت طراحی کرد و خیلی با استقبال مردم روبه‌رو شد. این بار خانه طراحان انقلاب اسلامی (خط) در امتداد همان سنت، با انتشار طرح‌های جدیدی برای تی‌شرت‌های تبلیغاتی روز قدس در یانون‌دیزاین همه را غافل‌گیر کرده است.

گویا قرار است فردا در غرفه‌ای حوالی میدان فلسطین نیز برخی از این تی‌شرت‌ها توزیع شود. 

وقتی تصمیم گرفتند ساختمان غول‌پیکر ابراج البیت را بالای سر کعبه بنا کنند چندان رسانه‌ها سخنی نگفتند و جهان اسلام هم خبردار نشد. تقریبا زمانی مسلمانان از عمق فاجعه مطلع شدند که چهارصد متر از برج‌های ششصدمتری مجموعه ابراج البیت ساخته شده بود و چندی بعد هم پروژه با بی‌شرمی تمام و در سکوت فجیع سازمان‌های مدعی میراث فرهنگ و تمدن بشری افتتاح شد. برجی ششصد و اندی متری در فاصله‌ی کم‌تر از ۵۰ متر یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین بناهای تاریخی جهان -دینی و اعتقادی‌ش بماند...-

هر چه قدر ساخت ابراج البیت در سانسورهای رسانه‌ای و ناآگاهی مسلمانان به پیش رفت و همین امر عذر مهمی شد تا کسی خیال آن را نکند که بتواند اعتراضی کند، این روزها به صورت زنده هر صبح و در حال تناول سحری‌های ماه رمضان و از سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال مشاهده روند اجرای پروژه‌ای بزرگ و مخوف در حاشیه بیت شریف الاهی هستیم و دم هم برنمی‌آوریم! و دو چندان مایه تاسف که دیدم در خیلی از سایت‌ها و رسانه‌های به اصطلاح مذهبی هم با آب و تاب از ویژگی‌های فنی و کارکردی این پروژه تعریف می‌کنند. 

پروژه گسترش بخش شمالی مسجد الحرام است که با تخریب‌های وسیع بافت قدیم و با سرعت سرسام‌آوری در حال اجراست. اما در کنار این تخریب‌های عظیم ساخت یک رینگ حرکتی -به اصطلاح ویژه معلولین و ناتوانان و حتی شاید موقت- در ارتفاع ۱۲ متری یعنی حدودا هم ارتفاع خانه خدا و در چند متری آن به کل نمای پرابهت خانه خدا و هندسه پنهان خالی فضای صحن بیت‌الله را که بی‌شک در ایجاد احساسات معنوی زایرین نقش تکمیلی دارد، برهم زده است. دلایلی که برای ساخت این رینگ عظیم مطرح کرده‌اند بسیار شبیه به دلایلی که برای ساخت ابراج‌البیت مطرح شد، در عین فریب مخاطب به انجام یک عمل منطقی نوعی فرافکنی و رد توجه از عمق فاجعه‌ای ست که در حال رخ‌داد است. دائمی بودن یا موقتی بودن این سازه چیزی از جرم آل سعود در هتک حریم کعبه کم نمی‌کند. چه بسا که همین موقتی‌بودن سازه معیاری برای سنجش میزان غیرت و هوش‌یاری جامعه اسلامی باشد و اگر ما را ناهوش‌یار دیدند معلوم نیست گام بعد چه خواهند کرد؟

به نظر می‌رسد با اصلاحات اخیر باید اذعان کرد حکومت سعودی در تخریب مسجد الحرام و بیت‌الله الحرام به موفقیت کامل دست پیدا کرده است.... کجاست فریادهای مسلمانان آزادی‌خواه و آگاه..... 

برخی در افراطی ناشی از جریان پرقدرت صنعتی در دو سده اخیر، به طور کامل به سنت‌ها و اقلیم‌ها و بوم‌ها پشت کرده‌اند و برخی دیگر نیز در جواب به این افراط در تفریطی عچیب سودای بومی‌سازی معماری مدرن را دارند و مثلا در دل شهرهای بزرگ اقدام به فضاسازی‌هایی با ظاهری سنتی و با مصالحی نظیر چوب و کاه‌گل و ... می‌کنند. سوال این‌جاست که مثلا آیا امروز تیرآهن جزو مصالح بومی ما هست یا خیر؟ حتی در روستاها! روستایی که می‌تواند تیرآهن را با هزینه کمتر و سرعت بیش‌تر برای ساخت معماری‌ش تهیه کند آیا باید این سازه را جزو سازه‌های بومی او بدانیم یا نه؟

به نظر می‌رسد ابهاماتی این چنین هرچند برای برخی متخصصین و دانش‌گاهیان -معمولا کم درد تر- به ظاهر وجود نداشته باشد به شدت گریبان‌گیر معماری امروز ماست. در وضعیت فعلی تجربه طراحی معماری امروزین با متریال‌های پوشاننده سنتی و بومی هر نقطه -مثل این خانه در چین-، به نظر راه‌بردی میانه در معماری امروز دنیاست. چرا که سعی در استفاده از حداکثر ظرفیت‌های موجود در هر دو سوی این معادله می‌کند....

عکاسی‌های سورئال جان ویلیام کیدی عکس‌هایی صرفا هنری با نگاه‌ بیان سورئال صرف نیست. این عکاسی‌ها را می‌توان با کاریکاتورهای اجتماعی مقایسه کرد؛ آن‌جا که کاریکاتوریست با بیانی بزرگ‌نمایی‌شده به رفع یک ناهنجاری اجتماعی یا ایجاد یک نگاه نو در مخاطب اقدام می‌کند. کیدی در طراحی این گونه تصاویر به دنبال نوعی مطالعه روان‌شناسی بر روی مخاطب است. مطالعه‌ای بر روی نسبت میان واقعیت و درک در مخاطب که از طریق آشنایی‌زدایی‌های معمولی به دست می‌آید.

حتما شنیده‌اید گاهی، برخی آدم‌های بی‌احساس یا بدون جنب‌وجوش و بی‌تفاوت را سیب‌زمینی بی‌رگ می‌خوانند؟ سیب‌زمینی در افواه مردم نمادی برای بی‌مسئولیتی و بی‌تفاوتی‌ است. به نظرم بیش از هر چیز هندسه‌ی ناموزون و اتفاقی سیب‌زمینی‌ها موجب چنین قضاوت روانی می‌شود. اگرچه لاجرم نمی‌توان گفت این چنین قضاوتی عینا در فرهنگ مغرب زمین نیز وجود دارد، اما وجود شخصیت‌های طنر و غالبا کمی احمق در طنزپردازی‌های غربی نشان از این واقعیت دارد که کمابیش قضاوتی نزدیک نیز در فرهنگ غربی در مورد معنای نمادین سیب‌زمینی وجود دارد.

هنرمند آلمانی پیتر پینک با ارائه چیدمان‌هایی از سیب‌زمینی‌ها و خیارهای برش‌خورده در سطح شهر به طعنه‌ای سیاسی بازنمودی متفاوت و مهم از وضعیت اجتماعات امروز غربی را ارائه می‌دهد. او با نمایش توده‌های انسانی به صورت سیب‌زمینی‌های بی‌خیالی و کم‌خیال و حتی در صحنه‌هایی -نظیر آفتاب‌گرفتن این سیب‌زمینی‌ها- یادآور صحنه‌های بی‌خیالی آیکونیکی که در فرهنگ غربی وجود دارد، و در مقابل با نمایش خیارهای سبز بریده شده به جای نیروهای ارتشی و نظامی -به دلیل شباهت فرمی و تضاد آن‌ها- که در صفوف منظم در مقابل این توده‌های جمعیتی که حالا اندک اندک دارند به سمت انقلابات و شورش‌ها و نارضایتی‌ها می‌روند، ایستاده‌اند، به نوعی طنز و طعنه‌ی سیاسی جذاب در این روزهای ملتهب اروپا-امریکایی دست زده است. 

نکته‌ی مهم دیگری که در برخورد با این اثر می‌تواند به یاری مخاطب بیاید توجه به ماهیت موقتی این میوه‌ها و تغییرات طبیعی آن‌ها در طول برپایی چیدمان است.