نمونه‌کارهای زیادی را با لوله‌های مقوایی دیده‌ایم، اما به نظر می‌رسد که راه برای استفاده‌های متنوع از آن هم‌چنان باز است. طراحان YOD برای بوفه‌ی یک رستوران بدنه‌ای را از لوله‌های مقوایی ساخته‌اند. آن‌ها با الهام از جنگل بامبو و نفوذ نور از میان شاخه‌های بامبو، چند لایه لوله را به روی هم قرار داده و کوتاه و بلند کرده‌اند، با قرار دادن لامپ‌های ال‌ای‌دی درون لوله‌ها نیز قصد تداعی تابیدن نور را داشته‌اند. 

اگرچه برش‌ متنوع مقواها و سایه روشنی که با تابش نور از دورن‌شان ایجاد شده به آن‌ها جذابیت بخشیده‌، اما این بدنه‌ی مقوایی و بی‌نظم در کنار سایر عناصر معمولی این فضا، تافته‌ای جدابافته به نظر می‌رسد.

آثار معماری معمولا با کنار هم قرار گرفتن مواد و مصالح گوناگون شکل می‌گیرند. اما در مواردی غیرمعمول، معمار مانند یک هنرمند سنگ‌تراش، بنای خود را با زدودن زواید از دل یک توده بیرون می‌کشد. یعنی در واقع معماری در خالی فضایی شکل می‌گیرد و نه در قسمت پر آن. هرچند تاریخ‌نویسان معماری با استدلال‌هایی تامل‌برانگیز سعی کرده‌اند تا انگاره فضای خالی را انگاره‌ای متاخر و مربوط به زمان معاصر قلم‌داد کنند اما قوت فضاهای داخلی در نمونه‌های کهن نشان از درکی عمیق‌تر از فضا در تمدن‌های سنتی دارد.

نمونه‌های اعلایی از این نوع معماری را می‌توان در تاریخ هنر هند جست‌وجو کرد. سال‌ها، سازندگان بودایی، جین و هندو از دل سنگ و صخره‌ی کوه‌ها، مکان‌هایی برای عبادت و گوشه‌نشینی می‌ساختند. گاهی به دلیل قرار گرفتن در دل کوه، از این آثار با عنوانی گمراه‌کننده‌ یعنی غار یاد می‌کنند؛ اما در حقیقت معابد و صومعه‌هایی هستند، برای پناه دادن به راهبان سرگردان و دوره‌گرد؛ یا زایرانی که از راه‌های دور آمده‌اند.

با وجود مصالح نوین ام‌روزی که تولید و اجرای سریع‌تری هم دارند آجر هنوز جای‌گاه خاص خود را در صنعت ساخت حفظ کرده است. استحصال فراگیرتر آن از خاک، اجرای ساده‌تر و آشنایی بناهای سراسر دنیا با آن، و هم‌چنین ظرافتی که می‌توان از کار با این مدول کوچک به دست آورد از جمله علل زنده بودن این مصالح سنتی است.

بنیاد ویندربرگر در بینال ۲۰۱۶ خود، از میان ۶۰۰ گزینه‌ی آجری از سرتاسر دنیا ۵۰ ساخت‌مان را کاندید جایزه‌ی خود کرده که تعدادی از آن‌ها را در این پست خواهیم دید. بیش از هرچیزی استفاده‌ از آجر برای خلق فرم‌های پیچیده‌، زاویه‌دار و غیرخطی در این آثار جلب توجه می‌کند و البته در مواردی استفاده‌ی بهینه از آن برای افزایش کیفیت معماری در مناطق محروم. در این میان اثر فرانک گری هم به گونه‌ای دیگر جالب توجه است. به نظر می‌رسد که او این بار آجر را برای پوشاندن ساخت‌مان مچاله‌ شده‌اش انتخاب کرده داده است!

سبک پرجزئیات و شلوغ ویکتوریایی را این بار فینچ و فوریکر برای خانه‌ی یک گیاه انتخب کرده‌اند. بناهای معماری مینیاتوری فلزی که توسط خریدار سرهم شده و پوششی مسقف را برای یک گیاه آپارت‌مانی می‌سازند. اگرچه به نظر می‌رسد وجود گشوده‌گی‌ها و شکست‌های فراوان در این سبک آن را گزینه‌ی مناسبی برای چنین پوششی کرده، اما پوشاندن این‌چنین گیاه بیش‌تر شبیه زندانی کردن آن‌هاست تا حفاظت و نگه‌داری‌شان. 

نکته‌ی قابل تامل دیگر احیای یک هویت تاریخی در این طرح است که اتفاقا ما به ازای تجسمی هم دارد. یادگارهایی که از قرن نوزده انگلستان باقی مانده‌اند را طراح این‌گونه کوچک کرده و به کاربر اجازه می‌دهد که با دست خود آن را دوباره بسازد و در خانه‌ی خود از آن نگه‌داری کند.

معماران ژوردی پیگ دیواره‌ی صلب یک طرف بنای خود را با الگویی هندسی پوشانده‌اند. موضوعی که ما معمولا کم‌تر به آن توجه می‌کنیم و جبهه‌های غیرنورگیر ساخت‌مان را غالبا با سیمان سفید اندود کرده که گاهی شهرداری هم از آن به عنوان بومی سفید استفاده می‌کند! البته در طرح این خانه‌ی مسکونی جبهه‌ی نوگیر برای حفظ حریم و آسایش صوتی به‌تر، از خیابان روی گردانده و به سوی پارک کناری گشوده شده است، بنابراین این سمت از بنا دید زیادی از خیابان دارد. این انتخاب ابتدایی، الگویی را برای آن‌ها به وحود آورد تا در فضای داخلی بنا نیز از پوششی مشابه استفاده کنند و موجب یک امتداد بصری در بنا شوند. 

 

اسم عجیبی که طراحان این خانه به روی‌ش گذاشته‌اند تنها به خاطر سقف‌های چندرنگی است که برای آن در نظر گرفته‌اند. خانه‌ای ویلایی در ایتالیا که مشخصه‌ی طراحانه‌اش، شیروانی‌هایی‌ست که خدمت به تصاویر هوایی و تشخیص منطقه در تصاویر ماه‌واره‌ای گوگل می‌کند! 

هرچند که فکر کردن به ابعاد گوناگون یک طرح و مدنظر داشتن زوایای گوناگون آن را غنی‌تر خواهد کرد، اما به واقع اهمیت دید هوایی و تصاویر از بالا چه‌قدر است؟! هستند نمونه‌هایی در تاریخ ساخت و ساز و معماری که کارکرد اصلی‌شان، تنها دید از هواپیما به آن بوده است. طرح‌هایی که شاید به خاطر اهمیت دادن زیاد به طراحی پلان و عادت به دیدن از بالا در معمارها به وجود می‌آیند. خانه‌ها و حتی جزیره‌هایی! که گاهی تنها برای پز دادن ساخته می‌شوند تا حل مساله‌ای واقعی.

 بن جانسون بیش از نیم قرن است که معماری را نقاشی می‌کند و با علاقه‌ی عجیب‌ش به جزئیات و فضاهای معماری، تابلوهایی بزرگ را در بازآفرینی آن‌ها اجرا می‌کند. او این توانایی در ترسیم واقع‌گرا از ساخته‌های انسانی را پیش‌تر برای معمارهای معروفی هم‌چون فاستر و چیپرفیلد به کار گرفته است تا بیانی نقاشانه از معماری آن‌ها داشته باشد. جانسون برای هر یک از این تابلوها هم‌راه با تیمی پنج شش نفره چندین ماه وقت صرف می‌کنند و در نهایت آثاری پرنقش و نگار به خصوص از بناهای سنتی  را می‌آفرینند. آثار او بیش‌تر بر رسم دقیق جزئیات معماری و رنگ عناصر تمرکز دارد و تنها نورپردازی‌ها است که گاهی مصنوع بودن کار را فاش می‌کند. به نظر می‌رسد حتی اگر برای مخاطبین یک اثر معماری، تصویر عکاسی شده از آن با نقاشی از بنا تفاوتی نکند، اما یک نقاش علاقه‌مند از هم‌راه شدن با معمار و لمس ذره ذره‌ی بنا لذت خواهد برد. به خصوص شیفته‌گی جانسون در بازآفرینی ساخت‌مان‌های دوران اسلامی اسپانیا کاملا محسوس است.

 

گنبدها پس از این‌که به دلیل ماهیت عمل‌کردی‌شان برای پوشش فضاهای وسیع به وجود آمده و توسعه یافتند،‌ به خاطر برخورداری از موقعیت و شمایلی ویژه‌، گاهی جولان‌گاه هنرنمایی و بروز تمام داشته‌های فنی زمان خود شده‌اند. جیکوب استراب آلمانی با عکاسی چند باره از زیر گنبدهای رومی، هر کدام از این گنبدهای عظیم‌الجثه را در یک عکس نمایش داده و مجموعه‌ای از آن‌ها را گرد هم آورده است. به نظر او تصویر این گنبدها کلاس مهمی است برای علاقه‌مندان به گرافیک، که البته این جنبه‌ی ساده‌‌تری از ماجرا به نظر می‌رسد! چرا که اجرای طرحی هندسی به روی این گنبدهای عظیم، نیازمند دانشی غنی از علم احجام و ترسیمات فنی آن است که معماران و صنعت‌گران خبره را می‌طلبیده است. وجود مصالح، رنگ و طرح‌های متفاوت در این گنبدها، تنوع جالب توجهی را به این بناهای تاریخی-مذهبی شهر روم داده است.

گاهی قابلیت‌های شگفت‌انگیزی را از بامبوها می‌بینیم. به خصوص زمانی که معماری مانند این طراحان ویتنامی انواع استفاده از بامبو را در یک بنا نشان دهد. طراحان وترونگ نیا با استفاده از دو نوع بامبوی متفاوت، آن‌ها را به عنوان عناصر گوناگون سازه‌ای و در فرم‌های متفاوت به کار برده‌اند تا نشان دهند این مصالح ارزان می‌تواند به تنهایی یک سالن کنفرانس به این ابعاد را بسازد. نکته‌ی جالب و خاص این بنا داشتن طاق و قوس‌هایی است که با انعطاف زیادِ این عناصر خطی ایجاد شده‌اند. قوس‌هایی که این بار در فضای بالای خود هم امتداد می‌یابند و به دلیل پر نبودن سازه از مصالح، دیده شده و اهمیت فرمی می‌یابند. اگرچه نورپردازی شبانه‌ی این سالن جلوه‌ی زیبایی به همه‌ی اجزای‌ش می‌دهد، اما این شلوغی و خطوط زیادش در خاموشی روز، با ایجاد سایه و تاریکی کمی آن را مخوف می‌کند.