خانه‌های در پس پرده، گونه‌ی جدیدی از ساختمان‌های مسکونی در سئول هستند که قرار است در توسعه‌ی محله‌ای جدید ساخته شوند. این خانه‌ها با هدف تامین فضای خصوصی و حریم شخصی برای ساکنان هر آپارتمان توسط دفتر معماری OBBA طراحی و ساخته شده‌اند. در طراحی این خانه‌ها، آسانسور به عنوان نیای واجب برای معماری درنظرگرفته نشده‌است. معمار کره‌ای با آجرهای سفید و خاکستری هویت بنا را از بافت قدیمی متمایز کرده است و با به کاربردن مشبک‌ آجری بخشی از فضای داخل را از نگاه بیرون مصون ساخته است.

در طراحی این دو خانه ساحلی در مکزیک، بیش‌ترین تلاش برای استفاده حداکثری از انرژی طبیعت و سازگاری کامل با زیست‌بوم طبیعی منطقه شده است. با وجود آن‌که خانه‌ها از بتن و نه از مصالح بومی ساخته شده است اما طراح با درنظرگرفتن جریان‌های طبیعی هوا و جهت تابش مناسب نور و سیرکولاسیون حرارتی مناسب در بنا، حتی با مصالح مدرن نیز به جواب مناسبی در تطبیق با اقلیم رسیده است. جالب آن‌جاست که در این میان برخی راه‌کارهای ترکیب و استفاده از مصالح سنتی نیز به کار طراح آمده است تا با تلفیق هوش‌مندانه با ساخت مدرن بنا، به ساختمانی با رفتار درست اقلیمی و در عین حال بهره‌مند از هویت مستقل بصری دست‌پیدا کند.

چند وقتی‌ست در یانون‌دیزاین از دیدن نمونه‌های خوب ساخت معماری با متریال بومی نی بامبو -که معمولا در شرق آسیا و به خصوص ویتنام اجرا می‌شود- محروم هستیم. اما این به خاطر کم بودن چنین‌ پروژه‌هایی نیست و اتفاقا شیوع کاربرد این مصالح کم‌کم این گونه طرح‌ها را به طراحی معمول و متداولی تبدیل کرده است. مصالحی که اجازه ساخت و ساز سبک و البته بسیار سریع را فراهم می‌کنند. معماران H&P در طراحی و ساخت این کلبه‌ی ۴۴ متری بامبویی در کنار طراحی سازه‌ای سبک به مقاومت آن در مقابل جریان‌های سیل‌ موسمی منطقه نیز توجه داشته‌اند. آن‌ها به گونه‌ای عمل کرده‌اند که کل پروژه را می‌توان به کمک خود ساکنین آن و بدون کاربرد فن‌آوری و صنایع خاص، در مدت کم‌تر از یک ماه یعنی ۲۵ روز سوار کرد و این یعنی زمانی بسیار کم!

چندبار دیگر در یانون‌دیزاین گفته ام که به زعم من معادل ایرانی نی بامبو، نه نی‌های جنوب و شمال کشور که قمیش‌های همه‌جایی ایران هستند. شاخسارهای کوچک درختان تناور که غالبا در فرآیند تهیه چوب به صنایع بی‌ارزش و دست دوم تحویل داده می‌شوند. این قمیش‌ها بر خلاف نی‌های ما شکنندگی ندارند و مانند نی بامبو می‌توانند تا سال‌ها مورد استفاده قرارگیرند و اتفاقا در معماری سنتی ما نیز کاربرد فراوان داشته‌اند.

مانوئل کازنتینو با تثبیت یک دوربین با کادربندی خاص بر منظره ای ساده و با عکاسی های مکرر در آب و هواها و حال و هواهای مختلف این منظره مجموعه ای زیبا را عرضه کرده است که عظمت طبیعت را در پشت یک خانه کوچک نشان می دهد.

آن چه مجموعه کازنتینو را ویژه می کند همین مجموعه بودن آن و تقابل میان این منظره هاست. شاید اگر یکی از این تصاویر را می دیدیم احساس ویژه ای نسبت به آن نداشتیم اما با تقابل تغییرات بزرگ در پشت این خانه کوچک مساله تغییر می کند. چنین تلاش هایی گاهی از ایده ای ساده یک مجموعه شاخص می سازد. 

به هزار و یک نکته مثبت اقلیمی که در پوشش دادن بخشی از نمای جنوبی یک‌ساختمان با پوشش گیاهی وجود دارد کاری ندارم. اما در این طرح دفتر معماری معمار ژاپنی هایدئو کوماکی، علاوه بر همه این‌ها توانسته‌است حریمی خصوصی برای خانواده با سایبانی طبیعی و سبز به ظاهر به نحوی بسیار ابتدایی اما در واقع بسیار اصیل و درست ایجاد کند. دیتیل اجرای چنین چیزهایی اصلا پیچیده نیست. اما شناخت کافی از پوشش‌های گیاهی و رشد گیاهان و نیازهای اصولی آن‌ها به همراه توجه ویژه به منظرسازی پروژه در حین اجرای آن بسیار لازم است.

پیش‌تر هم در یانون‌دیزاین از یکی از مهم‌ترین واگشت‌ها و افول‌های تمدنی عصر حاضر یعنی کیفیت بد زندگی و فضای مسکون حرف زده‌بودیم. چند روز پیش با آشنایی صحبت می‌کردم. بنده خدا در یکی از گران‌ترین محله‌های تهران آپارتمانی ۲۰۰ و اندی متری قیمت کرده‌بود تا شاید با فروش یک آپارتمان دربست چهار واحده -آن هم سه کوچه پائین‌تر در همان محل- آن یک واحد کذا را بخرد. چرا که اخیرا زمین مقابل ساخته بود و نمای افق پنجره‌های این خانه چهارطبقه را به سطحی از پنجره‌های بی‌روح مشابه بدل کرده بود. آن بنده خدا بعد از دیدن این خانه جدید لوکس و در عین آن‌که به شدت جذب فضا و طراحی آن شده بود بعد از محاسبه‌ی اندکی متوجه شده بود که با گذشت زمانی اندک زمین مقابل این مجتمع مسکونی نیز خواهد ساخت و .... همان آش و همان کاسه! شهرنشینان امروز مجبورند خود را به زیبایی شناسی جدیدی عادت بدهند، زیبایی شناسی ریتم‌های تکراری شیشه و سنگ و منظره‌های ناخوش‌آیند زندگی خصوصی دیگران، بدون نور کافی، بدون طبیعت، بدون آرامش..... چرا که چیزی نمی‌گذرد و تمام بلوک‌های شهر قد می‌کشند.

نماهای هنگکونگی، نامی‌ست که یانون‌دیزاین برای این منظر این شهرهای جدید برگزیده است. میمو پنتینن، عکاس فنلاندی با سفر به هنگ‌کونگ -که در کمال ناباوری یکی از گران‌ترین شهرهای دنیا هم هست- ما را با تجربه‌ی امروز هنگکونگ مواجه می‌کند. تجربه‌ای که به شدت برای روند رو به انحطاط ما آینده‌نگرانه و درس‌آموز است.... اما صدحیف! چه بسیار عبرت و چه کم‌ند عبرت گیرندگان.... 

برخی در افراطی ناشی از جریان پرقدرت صنعتی در دو سده اخیر، به طور کامل به سنت‌ها و اقلیم‌ها و بوم‌ها پشت کرده‌اند و برخی دیگر نیز در جواب به این افراط در تفریطی عچیب سودای بومی‌سازی معماری مدرن را دارند و مثلا در دل شهرهای بزرگ اقدام به فضاسازی‌هایی با ظاهری سنتی و با مصالحی نظیر چوب و کاه‌گل و ... می‌کنند. سوال این‌جاست که مثلا آیا امروز تیرآهن جزو مصالح بومی ما هست یا خیر؟ حتی در روستاها! روستایی که می‌تواند تیرآهن را با هزینه کمتر و سرعت بیش‌تر برای ساخت معماری‌ش تهیه کند آیا باید این سازه را جزو سازه‌های بومی او بدانیم یا نه؟

به نظر می‌رسد ابهاماتی این چنین هرچند برای برخی متخصصین و دانش‌گاهیان -معمولا کم درد تر- به ظاهر وجود نداشته باشد به شدت گریبان‌گیر معماری امروز ماست. در وضعیت فعلی تجربه طراحی معماری امروزین با متریال‌های پوشاننده سنتی و بومی هر نقطه -مثل این خانه در چین-، به نظر راه‌بردی میانه در معماری امروز دنیاست. چرا که سعی در استفاده از حداکثر ظرفیت‌های موجود در هر دو سوی این معادله می‌کند....

این آدم‌ها چه طور این قدر راحت از نمای این خانه ویکتوریایی در قلب لندن آویزان شده‌اند!؟ لیندرو ارلیچ در پروژه‌ای برای نزدیک کردن مردم به یک سنت قدیمی و میراثی معماری سرزمینی انگلستان و به عبارتی برای معرفی معماری سنتی خودشان به نسل‌های جدید اقدام به ساخت این فریب جالب کرده است.

او برای این کار به کمک یک سطح آینه‌ای بسیار بزرگ و تصویر دقیق و با جزئیات کامل نمای یک خانه ویکتوریایی بر سطح زمین امکان بازی شهروندان با این اینستالیشن و تجربه‌هایی شوخی و شگفت را ایجاد کرده‌است. اما در واقع شهروندان در پس این تجربه‌های تفننی به ناخودآگاه دارند تحت تاثیر شدید زیباشناسی و ویژگی‌های معماری سنتی‌شان قرار می‌گیرند.

ما ملت مهربانی هستیم، اما نمی‌دانم چرا وقتی به معماری و ساختمان می‌رسیم تمام رحم و شفقت خود را انگار از دست می‌دهیم. دادن عرصه‌ای از زمین به شهر و به خلق‌الله نه تنها یک خدمت به خلق و یک مهربانی‌ست بلکه حتی می‌تواند و در غالب موارد هم چنین است که ارزش بنای معماری را دوچندان می‌کند. 

حتی امروز در معماری‌های مسکونی آپارتمانی نیز اگر منصف باشیم می‌بینیم حیاط خانه هیچ کاربری مفیدی ندارد و به دلیل خصوصی نبودن تقریبا به استفاده هیچ‌یک از ساکنین درنمی‌آید. در چنین مواردی چرا نباید این حیاط را با حفظ طراحی و مناسب‌سازی و رسیدگی، به روی شهر باز کنیم؟ چرا در حق مومنین محبت نکنیم؟ اگر حیاط خانه‌تان را در اختیار شهر می‌گذاشتید چیزی شبیه این خانه‌ی بازسازی شده توسط استودیو  DYNAMO در فرانکفورت آلمان می‌شد. خانه‌ای که انگار به شهر لب‌خندی همیشگی زده است.

دیگر خودتان به حساب بناهایی که کاربری اداری دارند برسید. آن‌ها که به نظرم حتی می‌توان برای‌شان قانون شهرداری نوشت که باید چنین کنند!