چالشی قدیمی در تعریف هنر هست که میان هنر به مثابه‌ی یک تجربه‌ی درونی و ظهور ناخودآگاه از جانب شخص هنرمند و طراحی به مثابه حساب و کتابی مشخص برای ظهوری مشخص و تعریف شده تمایز قائل می‌شود. حتی خیلی از بحث‌های بی‌خودی که امروز در میان رشته‌های هنری دانش‌گاهی برقرار است و اتهام‌زنی‌هایی که به برخی از فعالان رشته‌ها اجازه‌ی ارزش‌گذاری سایر رشته‌های هنری را بر مبنای دوری از آرمان هنر یا نزدیکی به آن می‌دهد، نیز ناشی از همین چالش است. مثلا یادم هست که در دانش‌گاه هنر نقاش‌ها فکر می‌کردند هنر تنها در نقاشی و احیانا کمی در مجسمه‌سازی خلاصه می‌شود و باقی رشته‌ها طفیلی همین دو رشته هستند. یا مثلا فعالان هنرهای بصری با فراموشی تاریخی که بر همه هنرها در ذیل معماری گذشته است، همیشه در برابر قرارگرفتن هنر معماری در کنار سایر رشته‌های هنری موضع داشتند.

به هر تقدیر این چالش قدیمی خود حتی دست‌مایه و موضوعی انتقادی برای برخی هنرمندان قرار گرفته است. هنرمندان اردنی، مثنی حسین و هادی علاالدین، در استودیو گرافیک ورشه با ارائه‌ی مجموعه‌ پوستری با استفاده از برخی فیگورهای مشهور تاریخ هنر و دیاگرام کشف روابط پنهان ریاضی و هندسی در آن‌ها، به نوعی هنر یا دیزاین بودن این آثار را به چالش کشیده‌اند و از آن‌ها به عنوان شاخص‌هایی برای انتقاد به این چالش مطرح شده استفاده کرده‌اند. 

شرکت اپل بیش از ۴۲۰ فروش‌گاه در سرتاسر جهان دارد که با روی‌کرد انحصارطلبانه این شرکت قرار دارند تنها فروشندگان رسمی این محصولات باشند. طبعا چنین وسعتی برای رسیدن به یک هویت مشترک جهانی -همان‌طور که در محصولات خود چنین هویت و فرهنگ‌سازی را رعایت می‌کند- نیازمند معماری خاص برگرفته از اصولی خاص است تا بتواند در همه جای جهان صدایی مشترک داشته باشد. از ۱۹۹۹ که اولین فروش‌گاه اپل افتتاح شده تا به امروز، سادگی، خلوص، شفافیت، نظم و استفاده از متریال‌ها و نحوه‌ی بیانی خاص در فرم‌پردازی وجه مشترک طراحی همه فروش‌گاه‌های اپل بوده است. 

فهم این نکته بسیار حیاتی ست که برای حرفی مشترک و هویت‌دار زدن لزوما فرم‌پردازی خاص و استفاده از موتیف‌هایی خاطره‌انگیز لازم نیست؛ کافی‌ست اصولی در طراحی در میان باشد ....

فروش‌گاه اپل / نیویورک

«با یک گل بهار نمی‌شه!» شعار مناسبی‌ست که این روزها بر عرشه‌های پل‌های شهر تهران نقش بسته‌است. شعاری که خانه‌ طراحان انقلاب اسلامی برای بیان موضوع مهم افزایش جمعیت در کنار تصویرسازی‌های جالبی قرار داده است. طراحان با ایجاد یک مقایسه میان دو خانواده کم‌چمعیت و پرجمعیت در بستری غیرجدی و در خلال رفتاری که می‌تواند تفنن تلقی شود و نیز با انتخاب فضای تصویرسازی کودکانه و استفاده از فضای رنگی و شاداب در کل اثر، با وجود برخی اشکالات منطقی در روایت منجمدی که ارائه شده، در عین این که توانسته‌اند از بار جدیت مساله کم کنند و موضع‌گیری احتمالی در مخاطب را کاهش دهند، اما پیامی مهم و سخت را به تصویر کشیده‌اند.

پیام مهمی که امثال آن کاریکاتوریست ناهنرمند نمی‌توانند فهم کنند و با ذهن سیاه و ناپاکی که دارند هیچ‌وقت هم امید درک آنان نیست.... اما فرزندان ما در آینده‌ جواب خوبی به آن‌ها خواهند داد.

در این پست اتودهای طراحی کارکترهای این مجموعه و مراحل را نیز منتشر می‌کنیم تا مشخص شود در پس همین یک تصویر ساده چه فرآیند حرفه‌ای نهفته است.

هیئت هنر، که ابتدا هیئت دانش‌جویان دانش‌گاه هنر بود و بعد شد هیئت دانش‌جویان و فارغ‌التحصیلان دانش‌گاه هنر و کمی بعدتر شد هیئت دانش‌جویان و فارغ‌التحصیلان هنر و کمی بعدتر مدتی هم در کنار نام خود فعالان هنر و رسانه‌ را داشت، هیئتی‌ست که حالا نه سال است در دانش‌گاه هنر تهران به همت بروبچه‌های باصفای دانش‌گاه‌های هنر تهران و حتی ایران برپا می‌شود. هیئتی که از آغاز می‌خواست هیئتی برای بچه‌های هنر باشد و برای همین در کنار برگزاری سوگ‌واره‌ای مرسوم به تولیدات مختلف هنری در موضوع حماسه و هنر و به خصوص حماسه حضرت امام حسین (ع) پرداخت.... تولیداتی که حالا پس از گذشت نه سال یک هفته هنر عاشورایی حلقه هنری لازم است تا تنها گوشه‌ای از آن‌ را دقیق‌تر ببینیم.

پوسترهای اطلاع‌رسانی هیئت هنر در این چند سال خود تاریخی کامل از فرازونشیب‌های هیئت -برای قدیمی‌ترها- و جلوه‌ای متفاوت در کاربرد هنر در زمینه اطلاع‌رسانی مراسمات مذهبی برای کم‌آشناترهاست. در طراحی همین پوسترهای ساده تبلیغاتی هیئت هنر به تنهایی می‌توان خوب فهمید که این سال‌ها این هیئت نوپا چه قدر رشد کرده است و حالا هنرمندان یکی از جدی‌ترین تجمعات سالانه‌ی مذهبی پایتخت را مدیریت و میزبانی می‌کنند..... البته میزبان همه اوست.

اگرچه در طول این سال‌ها هنرمندان مختلفی در طرح و رسم این پوسترها دست‌ داشته‌اند اما حیفم می‌آید از محمدرضا چیت‌ساز، گرافیست جوان و اهل ذوق به طور ویژه نام نبرم که علاوه بر طراحی چند پوستر اخیر هیئت هنر، در جمیع طراحی‌های گرافیکی این سال‌های هیئت هنر نقشی فعال داشته است. 

مجموعه پوسترهای «بیداری»، با موضوع مقاومت و پایداری جهانی، اثر حسین یوزباشی، در دهمین جلسه حلقه هنر، ارائه شد. پوستر‌هایی که هرچند به لحاظ تکنیکی در تراز قابل قبولی هستند و حاوی پیام‌های مشخص ضد امپریالی و ضد استکباری اما آن‌گونه که در جلسه گفته می‌شد دارای پرده‌های ایهام و کنایه و لایه‌های نهان پیام نبودند و بیش‌تر به همان فریاد رسایی شباهت داشتند که خود هنرمند نیز در تعریف پوستر گفته بود.

به بهانه این پوسترها -و از آن‌جا که این‌ها کم‌تر از این مشکل برخوردارند- یک نکته‌ای در مورد گرافیک مبارزاتی این سال‌های انقلاب اسلامی و جوانان‌ش بگویم. در دوران اخیر خیلی زیاد شاهد جریان تولید آثار گرافیکی مبارزاتی بر علیه غرب و اسرائیل و ... هستیم که غالبا نیز خودجوش و با ترازهای مختلف سواد هنری تولید می‌شوند. نفس این حرکت‌های خودجوش و دغدغه‌مند را باید بسیار ارج گذاشت. دو موضوع این‌میان وجود دارد که لازم است مورد توجه قرارگیرد. بخش زیادی از بدنه موثر در این جریان از سواد کافی هنری برای تولید آثار فاخر برخوردار نیستند که به نظر وظیفه دوچندان بر دوش هنرمندان کارکرده و تحصیل‌کرده و دغدغه‌مند برای پرورش این گروه وجود دارد. چه این که اغلب این گروه نیز در سنین انتخاب تحصیلات آکادمیک و سال‌های پایانی دوره دبیرستان قرار دارند.

دو دیگر ادبیات فحاشی و بی‌پروایی‌های ناروایی ست که در برخی از این آثار وجود دارد. این‌ یکی تنها و تنها با یک جریان آگاهی بخش و مطالبه‌گر قابل حل است که نسبت به توهین‌ها و بدگویی‌ها واکنش نشان دهد و آثار ارزش‌مند را به درستی بشناساند. در میان کارهای یوزباشی کم‌تر فحش مشاهده می‌شد-هر چند وجود داشت - و این یعنی می‌شود بدون بی‌پروایی هم مبارزه کرد.....  

وبلاگ رسمی حلقه هنر منتشر کرد: 

بلاخره حلقه هنر به جلسه دهم خود رسید. برنامه جلسه دهم حلقه هنر چهارشنبه ششم شهریورماه ۹۲ برگزار می‌شود:

جلسه دهم حلقه هنر با نمایش مجموعه پوستر «بیداری» اثر حسین یوزباشی به همراه تحلیل و گفت‌گو پیرامون آثار
و گفتار تخصصی از امیر اهوارکی با عنوان «عیسی مسیح سوپر استار» به همراه پرسش و پاسخ 

قرار است تا پوسترهای هرچند جلسه از حلقه را یکی از دوستان گرافیست حلقه هنر لطف کند و طراحی کند. از جلسه دهم به بعد تا چند جلسه‌ای زحمت طراحی پوسترهای جلسات حلقه هنر را خانم فاطمه مرتضایی، خواهند کشید.

جمله‌ی معروفی از یکی از معماران مشهور اواخر دوران معماری مدرن است که ناظر بر طلب هر متریال و مصالحی برای به کارگیری در امری خاص است. لویی کان می‌گوید اگر از آجر بپرسید خودش تمایل به به‌کارگرفته‌شدن در یک قوس را دارد. جمله‌ی دیگری هم از یکی از هنرمندان شهیر عصر رونسانس نقل است که می‌گوید من از دل سنگ یک مجسمه را نمی‌تراشم. من فقط آن را از حصار سنگ آزاد می‌کنم. مجسمه‌ای را که در دل سنگ گرفتار آمده است!

جمع این دو نگاه به طراحی پوسترهایی جالبی با موضوع میراث فرهنگی و معماری منجر شده است. بناهایی که از دل مصالح متناسب‌شان به مانند یک مجسمه‌ی گرفتار تراشیده شده اند....

مجموعه «پوسترهای عاشورایی با نگاهی در خوش‌نویسی سنتی» اثر فاطمه مرتضایی، پس از ارایه در سومین جلسه حلقه هنر، با حضور هنر‌مند و کارشناسان حلقه هنر تحلیل و بررسی شد که می‌توانید مشروح این بررسی را در وب‌سایت رسمی حلقه هنر در این‌جا مطالعه کنید.

به شخصه تا پیش از برگزاری این جلسه و نشنیدن توضیحات هنرمند و تحلیل‌گران، مجموعه این پوسترها را -که پراکنده برخی را دیده بودم- یک تلاش هدف‌مند و منسجم و برخوردار از مطالعات روش‌مند بر ظرفیت‌های گرافیکی متنوع خط سنتی نمی‌دانستم. مجموعه پیش‌ رو یک بازتعریف و به کارگیری هدف‌مند این ظرفیت‌ها در بازنمود حماسه کربلاست که توسط فاطمه مرتضایی پیاده شده است.

وبلاگ رسمی حلقه هنر اعلام کرد: 

جلسه حلقه هنر شماره ۳ چهارشنبه بیست‌وپنجم اردیبهشت ماه برگزار می‌شود:

جلسه سوم حلقه هنر با ارایه مجموعه پوسترهای عاشورایی با نگاهی به خوش‌نویسی سنتی اثر فاطمه مرتضایی به همراه تحلیل اثر

و گفتار تخصصی از محسن آقایی با عنوان «هنر پس‌رفت در طاعت مدیر نفت» به همراه پرسش و پاسخ

در ضمن گزارش تصویری حلقه هنر ۲ و محتوای جلسه دوم را نیز می‌توانید این‌جا ببینید: +و +و +و +