بازسازی‌ها و تغییرکاربری‌ها غالبا روی‌کردهای گوناگونی دارند که از نگاه کارفرما و طراح نشات می‌گیره. مثلا کارفرمایی به حفظ اصالت‌ها بها می‌ده و بنابراین در بازسازی بنایی قدیمی حفظ اصالت‌های معمارانه رو حتی ممکنه به کاربری ترجیح بده.

در بازسازی برج مارتلو مربوط به سال‌های آغازین 1800 با روی‌کردی نوآورانه و فوق العاده روبه‌رو هستیم. طراح و کارفرما به جای اون‌که در فکر بازسازی گذشته یا حفظ کالبد قدیمی صرف باشند یا حتی به جای اون که مثلا کالبد رو برای نیازی امروزی آماده کنن و در کیفیت‌های متریال‌ها و نماها و فضاهای داخلی ش دست ببرن علاوه بر مرمت سازه‌ای و عمومی، با افزودن بخشی نوساخت و به شدت متفاوت با بستر کار اما به نحوی که نتیجه کالبدی کامل و جدید و با هویتی متفاوت باشه، گونه ای متفاوت از به‌سازی و تغییرکاربری بناهای قدیمی رو به نمایش گذاشتن.

برج مارتلو کماکان هست و تمام تاریخ‌چه ای که می‌تونسته با کالبد خودش نگه داره، نگه داشته اما حالا ما با بنایی جدید و به کلی متفاوت هم روبه‌رو هستیم. به این ترتیب کالبد معماری به حیات خودش ادامه داده.

از حق هم نگذریم افزوده مدرن بنا، به خوبی با اون ترکیب شده و نتیجه بنایی با شکوه‌تر از گذشته ست...

درست آوریل 1889 میلادی بود که در نمایشگاه جهانی پاریس، مهندسی فرانسوی  به نام ایفل، برجی فلزی رو دقیقا در قلب شهر پاریس بنا کرد که اعتراض همگان رو برانگیخت. در اون سال‌ها هنرمندان و نویسندگان شهر نامه‌های سرگشاده‌ی بسیاری رو به مسئولان نمایشگاه نوشتند که «این برج مسخره، سرگیجه‌آور و بی‌مصرف که مانند دودکش غول پیکر کارخانه‌های صنعتی‌ست»(تاریخ معماری مدرن ، لئوناردو بنه ولو ، صفحه 190) رو از شهر پاریس حذف کنید. اما خب بعد از تمام شدن این نمایشگاه مثل این که اکثر مخالفین نظرشون رو تغییر دادن و این غول آهنی رو به عنوان نماد شهرشون پذیرفتن و به این ترتیب این بنا تا به امروز هم پا برجاست.

اما شاید تا به حال کسی از ما خبر نداشت که پس از ساخت ایفل در پاریس، انگلیسی‌ها هم تصمیم داشتند در رقابت با فرانسوی‌ها، برجی فلزی بلندتر از ایفل بسازند!

ماجرا از این قرار بوده که در سال 1890 میلادی مسابقه‌ی بین المللی طراحی برج لندن برگزار می‌شه و تعداد زیادی طرح از نقاط مختلف جهان به دست داوران می‌رسه و در نهایت طرح شماره‌ی 37 (اولین تصویر) که فقط حدود 65 متر بلندتر از ایفل بوده، برنده‌ی مسابقه می‌شه. اما خب در اون زمان هزینه‌ی ساخت این برج با این همه آهن بسیار بالا می‌ره و در نتیجه مسئولین پروژه نمی‌تونن از پس هزینه‌های ساخت بربیان و ساخت پروژه متوقف می‌شه. ولی خب انگلیسی ها امسال یعنی در ماه مارس 2012 بالاخره به آرزوشون رسیدن و برج حدود 310 متری The Shard اثر معمار معروف ایتالیایی Renzo Piano رو در شهر لندن افتتاح کردن.

در این پست تعدادی از تصاویر طرح‌های این مسابقه در سال 1890 به نمایش در اومده که حال و هوای معماری اواخر قرن 19 که اوایل شکل‌گیری معماری مدرن هم هست، رو به خوبی نشون می‌دهند.

ساخت یک برج از یونجه‌های بسته‌بندی شده برای شرکت در مسابقه‌ی نماد کشاورزی حرکتی هوش‌مندانه و البته پر از بحثه.

از یک طرف پارادوکسی بین مفهوم یادمان و بنایی با استفاده از متریال‌های موقتی هست و نوعی تقابل ماندگاری و زودگذری ....

از سوی دیگه قرار دادن برجی بلند از الیافی گیاهی در کنار جاده‌ای که هر روزه ماشین‌های زیادی برای رسیدن به شهر از آن عبور می‌کنن یک جور تلنگره به بشر مدرن تمدن زده صنعتی. شاید برای همین هم باشه که طراحا از فرم‌های زیگورات شکل برای طراحی پایه برج و حتی شکل دهی به بخش بلند اون استفاده کردند؛ نوعی بهره‌گیری از آغازین دست‌ساخته های بشری و اشاره به ریشه‌های سنت.

طراح در کنار این دو نگاه ارزش‌مند که در کار گنجونده، اشاره ای هم به معماری و طراحی پایدار و استفاده از مصالح طبیعی داشته و در کنار همه این حرف‌های مفهومی، سعی کرده بنا در مقیاس کاربردی‌ش دارای تنوع کاربردی خوبی باشه که جواب‌گوی سطوح مختلف برخورد با خودش باشه. از سکوهای نشستن تا امکان بالارفتن از بنا تا اتاقک داخلی که امکان جمع‌شدن‌های محدود رو فراهم می‌کنه....

چند دهه آغازین قرن بیستم مصادفه با جنبش مدرن در معماری؛ جریانی که ناگهان در پی نیازی محسوس و به پشتوانه ی یک قرن تلاش‌های فنی و ایدئولوژیکی، ناگهان با خلق آثار معماری متفاوت و بزرگ نام خودش رو در جریان‌ها و مکاتب هنری معماری تاریخ ثبت کرد.

از خیلی اخبار و اطلاعات و اسناد می شه متوجه شد که بشر در این سال‌ها به شدت جوزده و تحت تاثیر دست‌یافته‌های خودش بوده به طوری که فکر می‌کرده دیگه کلید تصرف در طبیعت و خدایی بر زمین رو به دست آورده؛ و چه زود این وهم و خیال پایان پذیرفت؛ جنگ های جهانی، بحران نفت نیمه دوم قرن، انقلاب اسلامی ایران، فروپاشی شوروی و بن بست امپریالیسم جهانی.....

این چند قطعه عکس رو از یکی از سایت‌های خاطرات تصویری اون‌ سال‌ها براتون انتخاب کردم. 

معماران بزرگی که در جشنی تفریحی، از سر ذوق‌زدگی، لباس‌هایی به شکل بناهای بزرگی که ساختند پوشیدند. امپایراستیت و سایر برج‌های بلند نیویورک. آدم در عین طنز بودن، احساس می کنه دارن یک مناسکی انجام می دن.

در زمانه ای که اقتصاد مریض و روند تمدنی ناسالم مغرب زمین به طور جدی اون‌ها رو با چالش روبه‌رو کرده و این چالش به صراحت نه فقط در نوسانات بازارهای بورس‌شون که در ساخت و ساز و پروژه های معماری جاری شون هم مشهوده، در یک چنین زمانی:

چینی‌ها اقدام به ساخت بلند‌ترین برج جهان اون هم با روش پیش‌ساخته ای که برگرفته از اسباب‌بازی "مکانو" خواهند کرد. 

این تصمیم برای چینی‌ها در پی اون رخ داده که اون ها تونستن به ادعای قبلی‌شون برای علم کردن یک هتل برج سی طبقه تنها در 15 روز جامه‌ی عمل بپوشونن.

نکته قابل توجه دیگه اون که با وجود اون که هنوز اسناد نهایی این پروژه ی بزرگ منتشر نشده و تنها تصویری محدود از اون ارائه شده اما ته‌رنگ‌های هندسه و زیبایی شناسی شرقی چینی حتی در چنین پروژه‌ی عظیمی که به لحاظ اساس با معماری زمینه ش در تضاده حس می شه. چینی ها در این کار از هندسه‌ای محکم و صریح و ساده با حفظ تقارن و صلبی بنا بهره بردند و به طور مثال با پروژه‌ی برج خلیفه دبی به لحاظ شخصیتی تفاوت بسیار زیادی خواهد داشت

اثری معماری که حال و هوای معماری های رمزآمیز قدیم رو داره انگار. طرح از سه برجک کوتاه دوبخشی تشکیل شده که بخش پایین اون‌ها توده‌ای تیره و بخش بالای اون‌ها در کنتراستی بی‌نظیر با ورقه‌های براق و آینه‌وار فلزی پوشانده شده.
داخل هر برجک رو ورقه‌های آینه‌ای اندود کردن به طوری که وقتی از درون برجک به طبیعت و آسمان نگاه می کنی مثل اون اسباب‌بازی معروف کودکی‌هامون طبیعتی شکسته و انعکاس یافته می بینیم.

ساخت یک شهر بزرگ تنها با گیره‌های منگنه. چقدر خوب بیان کرده حال و هوای شهرهای مدرن رو این مجسمه ساز.

روح جریان مدرن و هنر و معماری و شهرسازی‌ش به واقعه یک چنین چیزیه. سرد و بی روح و خالی از احساس و البته مدولار.

 این طرح مسابقه برام جالب بود؛ از این حیث که دیگه رسما فضای سبز و  فضای باز رو در طبقات یک برج بلند آورده ؛ رسما در طبقات از فضای باز سرسبز با ارتفاع بلند برخورد هستیم که تعریف جدیدی از برج نشینی و بلندمرتبه سازی ایجاد کرده.

 چندسالیه هرچند ساخته های بشری در حاشیه همین خلیج همیشه فارسمون هر روز پررونق تر از دیروز بوده اما از حیث حرف داشتن در وادی معماری، هرسال بدتر از سال قبل بوده.
بناهای عظیمی ساخته می شن این سال‌ها که هیچ نبودن! نه حرفی نو در معماری، نه ظرفیت نمادسازی جدید نه حتی هندسه و فرمی زیبا و دل‌نشین!

برای همینه که باید بهمون حق بدین وقتی این ساختمان اصلی الدار رو در دبی می بینیم ذوق کنیم و بگیم هنوز هم کارهای فخیمی می شه انگار!
یک معماری هندسی  و در عین حال پرشور و شر که سازه‌ای حساب شده و ویژه داره و به شدت ظرفیت نمادین شدن در اون هست  و اگر به جای هیئت مدیره شرکت ولکس‌واگن بودم شاید دفتر کار اصلی م رو به دبی انتقال می دادم و این ساختمان رو می خریدم!!! از بس که می تونه انتزاع لوگوی این شرکت در زبان معماری به حساب بیاد!

 برجی از کتاب!

به مناسبتی مربوط با آبراهام لینکلن رئیس جمهور اسبوق! امریکا، گرفتند و تمام کتاب‌هایی که در مورد او نوشته شده رو به صورت برجی در وسط پله های اصلی این مجموعه فرهنگی بنا کردند. خب البته وزن کتاب‌های زیاد می شده و کار غیر ممکن. در واقع ماکتی از کتاب ها رو گذاشتند. یعنی کتاب‌هایی از ورق‌های آلومینیومی و جلدهای واقعی درست کردند و روی هم سوار کردند و چنین هیکلی رو بنا کردند.