در معماری مساجد سال‌های اخیر در داخل کشور و به خصوص در فضای آکادمیک، تلاشی کپی‌بردارانه از نوع نگاه دوران متاخر مدرن و پسامدرن غربی به این گونه معماری یعنی معماری مذهبی حاکم است. طراحان جوان در پی القای مفاهیم یا به قول خودشان کانسپت‌هایی مذهبی در قالب فرم و فرم‌پردازی هستند. نمونه عینی این مساله می‌شود معماری مسجد الرضا (ع) در حاشیه خیابان انقلاب در تقاطع با گرگان یا حتی پروژه‌ی پرحرف و حدیث دانش‌میر در حاشیه تئاتر شهر. کمی پیش‌تر هم نمازخانه پارک لاله یا پروژه‌ی نمازخانه‌ی موزه فرش و ....

در این پست برخی کلیساهای مشهور اواخر عصر مدرن را می بینیم. کلیساهایی که در تفاوت با سنت پیش از خود، در کتار حفظ برخی اصول کارکردی یا حتی فرمالیستی به زعم خودشان، در پی القای ایده‌ای ذهنی از مفهومی مذهبی هستند. چنین نگاهی به معماری مذهبی سابقه چندانی ندارد و بدون شک ریشه در نگاه معناگرای خارج گفتمانی دارد. عموما معماران چنین بناهای مذهبی خودشان چندان مذهبی نیستند و مسجد را به مثابه فرصتی برای بروز ذوق و نگاه شخصی خود به دین می‌بینند. بگذارید خیلی در این باره ننویسم و گفت‌گو کنیم. به نظر شما این گونه معماری با الگوی مورد نظر صاحب‌خانه چه میزان ارتباط دارد؟

کاوو هوی هنرمند چینی به نمایندگی از هنرمندان دوران مدرن، دوران شکوفایی اصالت تجربه و شک و علوم تجربی (و صدالبته دوران فروپاشی اصالت‌ها) در اینستالیشنی متفاوت نمونه‌ای از سر مجسمه‌ی داوود میکل‌آنژ را به چندین قطعه تقسیم می‌کند و درون مغز آن را نشان می‌دهد. با صرف نظر از مفاهیم دینی که ممکن است برخی بر این مجسمه بار کنند (و من به دلیل ماهیت دوران رنسانس آن را دینی نمی‌دانم و این مجسمه را تمثال داوود نبی نمی‌دانم که لازم باشد مورد احترام واقع شود) نگاه تجربه‌گرا و تجزیه‌گری که  هنرمند مدرن در جانشینی هنرمند عصر رنسانس برای انسان‌های زمان ما قائل است و این جنایت که هر چیزی را باید تجزیه کرد تا فهمید! این نگاه خیلی درس آموز و شایسته دقت است.

به این انسان مدرن اگر گلی را هم نشان بدهی تا پرپرش نکند و درون‌ش را نشکافد درکی از آن پیدا نمی‌کند....

مجموعه تابلوهای نقاشی با عنوان «ره‌گذر خاک» اثر مصطفی اصل‌ روستا در جلسه دوم حلقه هنر به نمایش درآمد و پس از آن مورد تحلیل و بررسی کارشناسان حلقه هنر قرارگرفت که مشروح آن را می‌توانید در این‌جا بخوانید. نقاشی‌های این مجموعه آثار مربوط به پایان‌نامه کارشناسی نقاشی هنرمند می‌باشند که در سال ۱۳۸۸ و پیش از آن به تصویر درآمده‌اند. 

به شخصه آن زمان که در حال اجرای این کارها بود دل‌باخته یکی دو ترکیب از این مجموعه شده بودم که در حال حاضر در بین تصاویر زیر نیستند. خیال توامان با آرامش نهفته در این مجموعه آثار -به جز چند تلاش ناموفق برای بازنمود سنگ‌‌ها- بدون توجه به پیام و معنای نهفته در کارها در کنار سادگی آن‌ها برای لذت بردن از کارها کافی‌ست.

معمار ژاپنی، کنگو کوما در یکی از آخرین پروژه‌هایی  که در ماه‌های اخیر ارائه داده، این مدرسه‌ی ابتدایی را با ترکیبی هوش‌مندانه از سنت‌های معماری ژاپنی و ره‌یافته‌های فن‌آورانه معاصر در شمال غربی توکیو طراحی کرده و ساخته است. ساختار اصلی مدرسه ابتدایی دانشگاه تیکیو از یک ردیف ۱۲ تایی کلاس درس تشکیل شده است که در برابر ردیفی از فضاهای تراس دار نیمه‌باز شکل گرفته است. مانند برخی تجربه‌های پیشین کوما، بنای سه طبقه مدرسه با شبکه‌ای از الوارهای از چوب درخت سرو با ریتمی مشخص پوشش داده شده است که در سنت ژاپنی به عناصر عمودی و افقی این شبکه به ترتیب  «رنجی» و «یاماتوباری» نام گرفته اند. ترکیب شبکه‌ی فلزی تشکیل دهنده‌ی سقف با همین سطوح چوبی عمده نوآوری استودیوی کوما در استفاده از متریال‌های معاصر در این بناست.

مفهوم فضای شهری در خیلی از شهرهای دنیا هنوز فهم نشده، این که شهر هم در  گوشه گوشه های خودش مکان‌سازه و باید به اون ها توجه ویژه کرد. و این واقعیت که فضا تنها فضای فیزیکی نیست و اون چه ذهن آدمی هم به عنوان فضا درک می‌کنه رو باید فضایی بالقوه دونست.  جووانا لمانسکا در مجموعه تصاویر انعکاس در پاریس‌ش در جستجوی فضاهای ذهنی بالقوه‌ای هست که در پس انعکاس‌های طبیعی نماهای شهری ایجاد می‌شه.

به تقایل جلوه‌ی بصری این روستا و برخی از مهم‌ترین ساخته‌های عصر پس از مدرن توجه کنین. روی‌گردانی هنر از آرمان‌های تخریبی عصر مدرن و جست‌جو برای یافتن الگوهایی نو، وادی هنر رو برای بار دیگری به کشف آثار بومی و خالص بشری هدایت کرد و برای همین دست‌یافته‌های چند دهه اخیر جوامع توسعه یافته در هنرهای تزئینی و کاربردی نزدیکی معناداری با دست‌یافته‌های بومی داره. بافت این روستای سنتی در بورکینافاسو و الگوهای گرافیکی که روی سطوح تمام روستا رو گرفته گویای یک واقعیت مهمه.  روستایی بومی در بورکینافاسو در درک هنری با پیش‌رفته‌ترین جوامع بشری تفاوت های چندانی نداره ؛ البته اگر جلوتر نباشه...

اون چیزی که باعث ابهت و عظمت و مانایی معماری های گذشته شده به نظرم در کنار نگاه امروز ما به گذشته و در کنار بزرگی ابعاد و مقیاس برخی از اون معماری‌ها، رازآمیزی برآمده از تناسبات و هندسه و البته خودبسندگی اون بناهاست.

به واقعیت یا عدم واقعیت هولوکاست و تردیدهای پیرامون‌ش کار خاصی ندارم، چرا که امروز همه مون خوب می‌دونیم واقعه اصلی هرچه بوده دست‌خوش حجم عظیمی مظلوم‌نمایی و دروغ شده، اما این بنا که به یادبود اون واقعه در چندسال اخیر در ایتالیا و توسط یهودی‌ها طراحی و اجرا شده بسیار بسیار حال و هوای ابهت معماری‌های جهان سنت رو داره. و این همه مرهون هندسه و رازآمیزی ناشی از تناسبات و البته خودبسندگی این بناست. طراحان به هیچ وجه سعی نکردند چیزی بزرگ یا خاص و با جلوه‌هایی ناشی از متریال‌های متفاوت یا کنتراست‌های رنگی فجیع عرضه کنن، اون طور که در معماری دوران معاصرمون به شدت رواج داره! اون‌ها تنها سعی کردند در تعلیقی رازآمیز بنایی حداقلی و به شدت تحت کنترل هندسه ارائه بدن.

نتیجه معرکه و دیدنیه....

مجموعه کارهای جدید عکاسی این هنرمند علاوه بر بازی خوب با سایه‌روشن‌ها و جلوه‌های نور در عکاسی، بعد جدید از تنهایی بشر مدرن رو روایت می‌کنه.... 

در این پست در نقطه مقابل این پست، با تصاویری از فضاهای داخلی کلیساهایی مدرن مربوط به سده اخیر از عکاس فابریس فویلت روبه‌رو هستیم. کلیساهایی که پا چای پای سنت‌های معماری و هنر تاریخ اروپا نگذاشتند و به نوعی با ابداعات و نوآوری‌های هنرمندان آوانگارد عصر مدرن، به کالبد‌هایی -گاهی- خیلی متفاوت از سنت مالوف بنا شدند.

در ایران خود ما یکی از انگاره‌ها و سوال‌های جدی اینه که آیا می‌شه با سبک و سیاقی امروزی به خلق مساجدی دست زد که حال و هوای معنوی مانند کالبد‌ مساجد سنتی داشته باشند؟ (در این پرسش به نقد این موضوع که اصلا آیا این حال و هوای ادعایی بسیاری از مذهبی‌ها معلول کالبد یا در ارتباط با اون هست یا نه؟ نمی‌پردازم) پرسش خیلی زیاد بر تحلیل فرم استواره. آیا روش‌های نوین معماری می‌تونه به ملاحت و زیبایی معماری های سنتی برسه؟ آیا این روش‌های معماری مناسب فضاهای مذهبی هست؟

این سوال رو از اون‌جا مطرح می‌کنم که میون کلیساهای سنتی و مدرن و مساجد سنتی و مدرن شاید بشه ارتباطاتی پیدا کرد. یا اصلا ارتباطی هست؟ :)