نشریه‌ی «فرم و ایمان» مسابقه‌ای را بین ساخت‌مان‌هایی با کارکرد مذهبی برگزار کرده و از میان ۱۳۰ اثر ثبت شده، ۱۶ بنا را به عنوان برگزیده انتخاب کرده است. ساخت‌مان‌ها و حتی همه‌ی آثار هنری که به نوعی مربوط به مسائل اعتقادی و دینی هستند،‌ در تاریخ هنر و تمدن نقش مهمی را ایفا می‌کنند. حالا این نشریه با هم‌کاری موسسات مذهبی دیگر، این مسابقه را در پنج قالب امکانات نوین، بازسازی، مرمت، تغییر کاربردی و طراحی داخلی برگزار کرده و چهره‌ی جدیدی از اماکن مذهبی را ارائه داده است. آثار منتشر شده غالبا متعلق به کشورهای غربی و ادیان مسیحیت و یهود بوده و نشانی از مساجد و معابد شرقی در این نمونه‌ها نیست.

در این مجموعه مساله‌ی نورگیری از اهمیت خاصی برخوردار بوده و هم‌چنین شاخصی که این بنا را در شهر متمایز می‌کند. بعضی از ساخت‌مان‌ها کاملا با روی‌کرد معمول ابنیه‌ی عمومی طراحی شده و گاهی اگر صلیبی بر در و دیوار نبینیم، تشخیص کاربری بنا به آسانی ممکن نیست. در کنار این نمونه‌های کاملا مدرن و تغییر ماهیت یافته، نمونه‌های مناسبی در بخش مرمت دیده می‌شود که خلوص و خلوتی یک فضای عبادی را به خوبی حفظ کرده است.

چالش‌های مشابهی را این سال‌ها در مسجدسازی خودمان داشته‌ایم. بد نیست که روی‌کرد غربی‌ها را در این زمینه با نمونه‌های اخیر داخلی مقایسه کنیم. تشابه‌ها و تضادهای جالبی را خواهید یافت.

جمع بین ادیان یک صورت مساله جالب است که سنت‌گرایان در جهان نوین بیش‌ از سایرین به آن می‌پردازند. این که می‌توان با فهم اختلافات بر سر مشترکات ادیان کنار هم نشست و دردهای بزرگی از بشر را پاسخ داد. واقعا هم بین باورمندان ادیان بزرگ و غیرباورمندان مانند ملحدین و شک‌گراها فاصله‌ی زیادی هست؛ هر چند ادیان بزرگ هم فاصله کمی با هم نداشته باشند.

بدون پرداخت به دعواهایی که طبعا پیرامون این مفهوم وجود دارد و در رد یا اثبات آن چالش می‌کند، پاسخ‌گویی به صورت مساله جمع ادیان در عرصه معماری زمانی محقق می‌شود که قرار باشد یک مجتمعی برای ادیان بسازید. به خصوص که بستر طراحی را شهر یا جامعه‌ای درنظربگیرید که تنوع ادیان بالایی داشته باشد. استودیوی معماری چی؟چرا؟چگونه؟ با درنظرگرفتن چالش‌های میان پیروان ادیان در شهرهای بزرگ و صورت مساله تنوع ادیان در سنگاپور به عنوان یک شهر بزرگ چندین مذهبی، پیش‌نهاد یک سیستم‌ ساختمانی بلندمرتبه بر پایه مدول‌های فضایی ۲۷ مترمکعبی داده است که به جز هسته سنگین کلی بنا که تامین کننده برخی نیازهای اساسی سطوح ارتفاعی ست، باقی فضاها با پانل‌ها و صفحات‌ سبک درون خود و در ترازها و ترکیب‌های متنوع فضاهایی در خور مراسمات و اعتقادات ادیان مختلف ایجاد می‌کند. جدای از صورت مساله جذاب به جواب معمارانه این استودیو برای کاربری‌های متنوع دیگری نیز می‌توان فکر کرد. مثلا تصور کنید نمایش‌گاه‌های موقتی یا مراکز اقامتی و اسکان موقتی را که با این روش در زمین‌های محدود پیاده‌سازی شوند.

معماری مسجدهای ما؛ چالشی در اصول معماری مسجد اسلامی

مساله‌ی معماری مسجد، مساله‌ای‌ست که در چند روز اخیر، به طور جدی‌تر چند ماه اخیر، و در واقع به واسطه‌ی انقلاب اسلامی در چند سال اخیر جدی‌تر گرفته می‌شد.

این تصویر چه می‌تواند باشد؟

در معماری مساجد سال‌های اخیر در داخل کشور و به خصوص در فضای آکادمیک، تلاشی کپی‌بردارانه از نوع نگاه دوران متاخر مدرن و پسامدرن غربی به این گونه معماری یعنی معماری مذهبی حاکم است. طراحان جوان در پی القای مفاهیم یا به قول خودشان کانسپت‌هایی مذهبی در قالب فرم و فرم‌پردازی هستند. نمونه عینی این مساله می‌شود معماری مسجد الرضا (ع) در حاشیه خیابان انقلاب در تقاطع با گرگان یا حتی پروژه‌ی پرحرف و حدیث دانش‌میر در حاشیه تئاتر شهر. کمی پیش‌تر هم نمازخانه پارک لاله یا پروژه‌ی نمازخانه‌ی موزه فرش و ....

در این پست برخی کلیساهای مشهور اواخر عصر مدرن را می بینیم. کلیساهایی که در تفاوت با سنت پیش از خود، در کتار حفظ برخی اصول کارکردی یا حتی فرمالیستی به زعم خودشان، در پی القای ایده‌ای ذهنی از مفهومی مذهبی هستند. چنین نگاهی به معماری مذهبی سابقه چندانی ندارد و بدون شک ریشه در نگاه معناگرای خارج گفتمانی دارد. عموما معماران چنین بناهای مذهبی خودشان چندان مذهبی نیستند و مسجد را به مثابه فرصتی برای بروز ذوق و نگاه شخصی خود به دین می‌بینند. بگذارید خیلی در این باره ننویسم و گفت‌گو کنیم. به نظر شما این گونه معماری با الگوی مورد نظر صاحب‌خانه چه میزان ارتباط دارد؟

در این پست در نقطه مقابل این پست، با تصاویری از فضاهای داخلی کلیساهایی مدرن مربوط به سده اخیر از عکاس فابریس فویلت روبه‌رو هستیم. کلیساهایی که پا چای پای سنت‌های معماری و هنر تاریخ اروپا نگذاشتند و به نوعی با ابداعات و نوآوری‌های هنرمندان آوانگارد عصر مدرن، به کالبد‌هایی -گاهی- خیلی متفاوت از سنت مالوف بنا شدند.

در ایران خود ما یکی از انگاره‌ها و سوال‌های جدی اینه که آیا می‌شه با سبک و سیاقی امروزی به خلق مساجدی دست زد که حال و هوای معنوی مانند کالبد‌ مساجد سنتی داشته باشند؟ (در این پرسش به نقد این موضوع که اصلا آیا این حال و هوای ادعایی بسیاری از مذهبی‌ها معلول کالبد یا در ارتباط با اون هست یا نه؟ نمی‌پردازم) پرسش خیلی زیاد بر تحلیل فرم استواره. آیا روش‌های نوین معماری می‌تونه به ملاحت و زیبایی معماری های سنتی برسه؟ آیا این روش‌های معماری مناسب فضاهای مذهبی هست؟

این سوال رو از اون‌جا مطرح می‌کنم که میون کلیساهای سنتی و مدرن و مساجد سنتی و مدرن شاید بشه ارتباطاتی پیدا کرد. یا اصلا ارتباطی هست؟ :)

یکی از جدی‌ترین انتقادات وارده به استودیوها و آتلیه‌های هنری و حتی هنرمندهایی که شخصی کار می‌کنن در داخل اینه که کم‌تر استودیویی به طور جدی به اینترنت و نشر در فضای مجازی فکر می کنه. اگرچه برخی شرکت های بزرگ دیزاین داخلی سایت هایی دارن اما غالب فعالان عرصه هنر از این فضا دور هستن. همون ها هم که دارن، معمولا وب‌سایت‌هایی رسمی با کم‌ترین اطلاعات در مورد جاری فعالیت‌های شرکت‌ها و یه جورایی وب‌سایت‌هایی آب‌روساز و بی ارزش هستن.

در حالی که در جامعه هنر غربی یکی از نکات مثبتی که مشاهده می شه وبلاگ داشتن هنرمندها و شرکت ها و استودیوهای دیزاینه. وبلاگ‌های فعالی که به روز، سیر پروژه‌ها و فعالیت‌ها و حتی آرا و اندیشه های این گروه‌ها رو روشن می کنن و نشر می‌دن.

یکی از استودیوهای داخلی طراحی و معماری که به طور جدی به نشر اینترنتی و وبلاگ‌نویسی ش اهمیت می‌ده استودیو طراحی پنج‌اوهفته. این استودیو در وبلاگ رسمی خودش سعی داره علاوه بر یادداشت‌های پراکنده هرازچندگاهی یک بار، پروژه‌هاش رو هم فراخور سیرشون و مرحله‌ای که در اون واقع هستند به اطلاع دوستان و علاقه‌مندان برسونن.

پست زیر از وبلاگ پنج‌اوهفت مربوط به یکی از پروژه‌های معماری این گروه اقتباس شده. از اون‌جا که می‌خواستم خودم در مورد طرح نظر نداده باشم :) بهتر دونستم در حاشیه این طرح، به فعالیت مثبت بلاگینگ طراحان و استودیوهای طراحی بپردازم.

مفاهیم پنهان کتیبه‌ها در معماری اسلامی
یانون‌دیزاین - نوشین ناگهانی (دانش‌جوی کارشناس ارشد معماری؛ دانش‌گاه تربیت مدرس)
———-

 چند روز پیش در رسانه های جمعی صحبت هایی از حجت الاسلام و المسلمین قرائتی منتشر شد که انتقادهایی به جا و خوب از روند مزورانه و مسرفانه تبلیغات دین و فرهنگی بود. از جمله این انتقادات، انتقادی مهم در باب پرهیز از اسراف و تجمل در ساخت مساجد و هنرهای وابسته به آن بود که آقای قرائتی با بیانی جالب -مانند همیشه- گفته بودند: "اینکه بودجه صرف نمایشگاه قرآن یا فلان کاشی‌کاری می‌شود که خط آن را هیچ جنّی نمی‌تواند بخواند، چه بهر‌ه‌ای برای اسلام دارد؟! " +
اگرچه روی اصلی این سخن با اسراف و در نهی از اسراف است و سخنی حق و حتی به نوعی درد امروز معماری مذهبی-اسلامی ماست، اما برداشتی دیگر از این صحبت‌ها ابهام‌هایی در زمینه ارزش‌های هنری نهفته در آثار معماری اسلامی نظیر کاشی‌کاری ها بوجود می‌آورد و پرسشی مهم را مطرح می‌نمود که به راستی اهداف نهفته در کاشی‌کاری ها و خوش‌نویسی کتیبه‌های اسمای الاهی در مساجد و مراکز مذهبی جهان اسلام چه بوده است و امروز در عصر جدید چه باید کرد؟