وقتی در شهرنشینی امروزی مجبور هستید در خانه‌هایی با مساحت ۴۰ یا ۵۰ متر زندگی کنید ، هیچ وقت آیا به فکر تهیه مبلمان کامل -بر فرض آن‌که زندگی مبلمانی را بپسندید- می‌افتید؟ حالا اگر تنها خانه‌ای با ۱۲ مترمربع قرار باشد خانه شما باشد چه؟!

معماران، جولی نبوکد و مارک بیلارگن برای طراحی داخلی این خانه به مساحت تنها ۱۲ مترمربع در پاریس، سعی کرده‌اند تا سانتی‌متر به سانتی‌متر فضا را در خدمت استفاده صاحب‌خانه قرار بدهند. هم‌پوشانی تخت‌خواب و نشیمن و کمدهای وسایل منزل با پله‌ها و هر هم‌نشینی ممکن دیگر راه‌کارهای جالب این دو معمار بوده است..... به واقع چندعمل‌کردی بودن فضا چقدر ما را از ریخت‌وپاش فضا دور می‌کند.

شبیه‌سازی واقع‌گرای رایانه‌ای امروزه بیش‌تر از همه به کار عرصه‌هایی می‌آید که ساخت نمونه‌ی واقعی امری زمان‌بر و هزینه‌بر باشد. مثلا در ساخت فیلم‌های سینمایی تخیلی که اصلا عرصه رشد این صنعت هم به حساب می‌آید و طبعا بدون این شبیه‌سازی‌ها ساخت دکورها و تجسم‌ تخیل‌های بی حد و مرز سینماگران با حد و مرز و محدودیت بالایی روبه‌رو می‌شود. معماری نیز به دلیل این‌که محصولی بزرگ‌تر از ابعاد انسان دارد و تا پیش از ساخته‌شدن هیچ نمونه کوچکی نمی‌تواند تصویر عینی روشنی از نتیجه به کارفرما بدهد، یکی از عرصه‌های مهم کاربرد این شبیه‌سازی‌هاست.

اگرچه شبیه‌سازی‌های واقع‌گرا فرصت فهم بهتر آینده‌ی هنوز ساخته نشده در معماری را به مخاطب و به خصوص کارفرمای تصمیم‌گیرنده می‌دهد اما به همان میزان نیز می‌تواند افسون‌گر و دروزغ‌پرداز باشد و تصوری واقعی از آینده‌ای خیالی را برای مخاطب ایجاد کند. حتی با کمال تاسف اساتید دانش‌گاهی معماری نیز به شدت تحت تاثیر این شبیه‌سازی‌ها هستند و به جای آن‌که به درک معمارانه و استادانه‌ی خود تکیه کنند مانند مردم عوام به تصاویر زیباتر و پررنگ و لعاب‌تر ارزش بالاتری می‌دهند. به این ترتیب این بازنمود‌های واقع‌گرایانه را باید نوعی فرصت و تهدید توامان دانست. 

در این پست ۵۰ بازنمود واقع‌گرایانه‌ی معماری را که در ۲۰۱۳ ترسایی جزو برترین‌های فضای وب بودند منتشر می‌کنیم. برای دوستانی که تا این‌جای کار متوجه نشدند داریم در مورد چه چیزی حرف می‌زنیم می‌گویم: این تصاویر واقعی نیستند!

چهار سال پیش بود که اولین بار استادم خانم دکتر نادیه ایمانی، چالش طراحی زندان را برای‌مان مطرح کرد. واقعا هم چالش طراحی زندان برای معماران چالش عجیبی‌ست. تصور کنید که شما به عنوان یک طراح باید به نیازهای کارفرمای طرح پاسخ بدهید. نیازهایی که در طراحی زندان تبدیل به نوعی رفتارهای ایذایی یا تربیتی بر زندانیان است و اگرچه برای کارفرمای‌تان طراح خوبی خواهید بود اما ممکن است در دادگاه وجدان‌تان معطل بشوید. مثلا حتی طراحی واحدهایی نظیر یک انفرادی! چقدر سخت است که آدم -حتی با تصور یک نظام دادگاهی بر پایه حق‌طلبی- فضایی برای جداکردن و سخت گذراندن یک مجرم طراحی کند...

این چالش اخیرا در میان جامعه معماران و در بین طراحان حرفه‌ای دنیا نیز طرح شده است. برخی از آن‌ها هم با ایجاد کمپین و حرکتی تجربی سعی در رسیدن به پاسخی شایسته داشته‌اند. در پی این حرکت‌های اصلاحی و پژوهش‌گرایانه بود که گلین سانتایانا، دانش‌جوی مدرسه دیزاین هاروارد، با انتخاب موضوع زندان برای پروژه‌ی معماری تز دانش‌گاهی خود، طرحی را ارائه داده است که به موجب آن زندان به مثابه‌ی یک مدرسه بازپروری اجتماعی مبتنی بر آموزش‌های سازنده و با هندسه و ابعادی متفاوت ارائه شده است.

نوع نگاه و نحوه برخورد طراحانه سانتایانا با موضوعی مانند زندان قابل توجه است. کالبدی آشنازدا که محدودیت‌های مرسوم زندان‌ها را به کل کنار گذاشته است و بنا دارد به جای جریمه، بازپروری مجرمین را وظیفه خود بداند.

اگر یادتان باشد چند روز پیش فرزین خاکی کتابی به نام دید معماری را برای‌مان معرفی کرد که در آن به نکاتی پایه‌ای در مورد نگاه معمارانه و تاثیرات بصری معماری بر مخاطب پرداخته بود. از ویژگی‌های اصلی آن کتاب ارائه اصول و نکات در قالب تصاویر مقایسه‌ای بود که با اعمال تغییرات بصری بر تصاویر بناها و مقابل قراردادن دو تصویر صورت می‌گرفت. یعنی یک نوع تجربه معمارانه‌ی لحظه‌ای که در صفحه صفحه‌ی کتاب پی‌گیری می‌شد.

ویکتور انریش، در پروژه‌ای شورانگیز به صورت ویدیویی، گونه‌ها و راه‌های مختلف ساخته‌شدن یک ساختمان در مونیخ را اتود کرده است. او در این پروژه از هیچ رفتار متهورانه، شوخ‌طبعانه و خارج از عرفی که شاید حتی در دنیای واقع چندان هم امکان‌پذیر نباشد، دوری نکرده است. نظیر این حرکت را شاید خیلی از دانش‌جویان معماری در طول پروژه‌های خودشان تجربه می‌کنند اما وجه تمایز حرکت انریش ارائه هر کدام از اتودها در صورتی نهایی و به جلوه‌ای واقعی‌ست که درک دقیق‌تری را از تاثیرات هر کدام از این راه‌های ساختن بر بستر پیرامون آن، برای مخاطب ایجاد می‌کند.

با رواج کاربرد مصالح نو در ساختمان‌سازی و کنار رفتن روش‌های سنتی، نماسازی بناهای عصر اخیر نیز به سمت استفاده ا پوشش‌های وسیع صنعتی رفته‌اند. از میان این پوشش‌های صنعتی آن‌چه بیش‌تر از همه در ایران استفاده می‌شود ورق‌های کامپوزیتی آلومینیوم هستند که از متداول‌ترین ورقه‌های صنعتی در نماسازی به شمار می‌آیند. متاسفانه کاربرد این ورقه‌ها در نماسازی بناهای داخلی، به بدترین نحو ممکن و به ساده‌ترین وجه آن در حال رخ‌داد است. کم‌تر دیده می‌شود که معماران و سازندگان از ظرفیت‌های بالقوه این پانل‌ها درست استفاده کنند و سطوح وسیع آلومینیومی بدون هیچ سلیقه و طراحی خاصی نماهای شهری ما را در برمی‌گیرد.

متریال‌های جدید امکان فرم‌دهی‌های متنوع، سوراخ‌کاری‌های وسیع و ایجاد سطوح نورگذر و .... را برای ما ایجاد می‌کنند. همین آلومینیومی که در نماهای ساختمانی‌مان امروز به ساده‌ترین وجه تجربه‌اش می‌کنیم می‌تواند شکل بپذیرد و با سوراخ‌کاری حساب شده به یک نمای مشبک نورگذر متفاوت تبدیل شود. مانند نمای منحنی زیر که دفتر معماری توشیهیرو میزوتانی در ژاپن از ورقه‌های آلومینیوم ساختمانی، طراحی و اجرا کرده است.

برخلاف کمی قبل که سودای طراحان داخلی، طراحی فضاهای سبز و گل‌آرایی در محیط‌های داخلی بود، طراحان این روزها به دنبال حل مشکل و ایجاد امکان فضای سبز در داخل هستند. طراحان فهمیدند که خلا فضای سبز در محیط‌های داخلی به دلیل این نیست که مثلا مخاطبین آن‌ها ذوق لازم را برای سبز کردن فضای پیرامون خودشان ندارند! بلکه مشکل از امکان و عدم امکان و نبود بستر‌های مناسب ایجاد فضای سبز در محیط داخلی‌ست. بسترهایی که با تمام مشکلات فضاهای اداری و مسکونی کنار بیایند و رسیدگی چندانی نیز نداشته باشند و علاوه بر کمک به غنای بصری و حسی فضای داخل در تغییر و تحولات عناصر سبز و زنده نیز مستقلا کیفیت خوبی به فضا بدهند.

طراحان سوئدی توکی دروبجانکوویچ و پر ساندبرگ با ایده‌گرفتن از ساختمانی در ابعاد بزرگ صفحه‌های شکل‌پذیر بتنی متخللی طراحی کرده اند که امکان رشد گیاهانی خاص را در حفره‌های خود ایجاد می‌کنند. اگرچه بافت این صفحات مستقلا تاثیر خاصی بر کیفیت فضایی محیط خواهد گذاشت اماشکل پذیری این صفحات نیز می‌تواند امکانات خوبی را پیش پای طراحان داخلی بگذارد. مثلا ایجاد مجسمه‌هایی که حتی اگر سبز هم نباشند خود آثاری هنری بر روی دیوار به حساب بیایند.